مرور تاریخ ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

5 سال هولناک

پایان سلطنت

رضا شاه

5 سال پایانی دوران سلطنت رضاشاه سرشار است از قتل و تبعید و برکناری و سوء ظنی که در وی نهادینه شده بود. چنان که از سایه خود هم هراس داشت و این بیم و هراس را نزدیک شدن پنهانی اش به هیتلر صد چندان کرده بود. زیر و رو کردن خاطرات بازماندگان دربار رضاشاه نشان میدهد که او در این دوران بیش از همه از کسانی وحشت داشت که میدانست با انگلستان ارتباط دارند. کسانی که او را برای رسیدن به سلطنت یاری کرده بودند. او همچنین از کسانی که در سفارت شوروی وقت ارتباط داشتند و یا در آن کشور تحصیل کرده بودند – مانند تیمورتاش وزیر دربار پرقدرت وی- چنان وحشت داشت که دستور سر به نیست کردن آنها را صادر کرد. تیمورتاش، داور، مظفرفیروز،  شیخ خزعل و سردار بختیاری 5 قربانی مشهور این دوران هستند. سرلشگر آیروم که پا به پای رضاشاه مامور پرونده سازی برای افراد و سر به نیست کردن آنها بود، از بیم جان و هم سرنوشت شدن با این 5 تن به بهانه بیماری از ایران گریخت و علی منصور وزیر راه شانس آورد و تنها خانه نشین شد. علیرغم سلطه هولناک ترین استبداد و خشونت و جنایت، حتی در همین دوران 5 ساله نیز هنوز اقدامات موثر در تشکیلات دولتی و برخی آبادسازی ها انجام میشود. از جمله افتتاح راه آهن فیروز کوه که تهران را به مازندران وصل کرد و یا افتتاح ساختمان بانک ملی و چند طرح و اقدام دیگر که می خوانید.

سال 1315

فروردین ماه

1 – چون اصرار و پافشاری رضاه شاه برای بازگشت سرلشکر آیرم نتیجه نداد، لذا رکن الدین مختار با ارتقاء درجه به سرپاسی (سرتیپی) به ریاست کل نظمیه کشور منصوب شد. (سرلشکر آیروم که از جنایتکاران متمایل به نازی ها بود، از بیم جان و دچار سرنوشت مشترک با تیمورتاش نشدن به بهانه بیماری از رضا شاه اجازه سفر به آلمان گرفت اما در آلمان پنهان شد و دیگر به ایران بازنگشت. بعد از سقوط رضاشاه دختر تیمورتاش بنام "ایران" که در پی انتقال او به ایران و سپردنش بدست دادگاه جنایتکاران دوران رضاشاه بود، توانست آیروم را در یکی از شهرهای کوچک آلمان پیدا کند و تقاضای انتقال او به ایران را تسلیم دولت آلمان کند. ایران تیمورتاش، دختر جسور تیمورتاش پس از مرگ رضاشاه انتقام قتل پدرش را از کسانی که برای او پرونده ساختند و فرمان قتلش را از رضا شاه دریافت کردند  گرفت. راه توده)

2 – دولت ایران به علت بی احترامی پلیس آمریکا نسبت به وزیر مختار ایران سفارت و کنسولگری های خود را در آمریکا تعطیل کرد. توضیح آنکه پلیس آمریکا اتومبیل وزیر مختار ایران را به بهانه سرعت متوقف کرده بود و بدون احترام به مصونیت سیاسی وزیر مختار ایران ایشان را مورد اهانت قرار داده و او را چند ساعت بازداشت می نماید. گزارش این امر به تهران سبب شد که دولت ایران تصمیم به تعطیل سفارتخانه و کنسولگریهای خود بگیرد و به این ترتیب روابط سیاسی ایران و آمریکا قطع شد.

2 – راه آهن شمال به فیروزکوه رسید.

3 – تلفن های خودکار وارد تهران و نصب شد.

اردیبهشت ماه

1 – شرکت سهامی ساختمان ایران با سرمایه سیصد میلیون ریال تاسیس شد.

2 – عمارت تازه بانک ملی ایران در خیابان فردوسی افتتاح شد. سرتیپ امیر خسروی مدیر کل بانک از مدعوین پذیرایی کرد.

3 – ملک فواد پادشاه مصر درگذشت و بجای وی ملک فاروق ولیعهد 16 ساله پادشاه شد.

4 – از احتشام زاده نماینده مجلس سلب مصونیت شد.

5 – راه آهن تهران و شمال افتتاح گردید. طول این خط یکصد وسی کیلومتر بود. مدت ساختمان آن ده سال طول کشید. صدها پل و تونل در سراسر این خط احداث گردید.

6 – محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران که در سال 1310 برای تحصیل به سویس رفته بود به تهران بازگشت. در کرج رضا شاه با هیئت دولت و رجال و نمایندگان از وی استقبال کردند.

خرداد ماه

1 – شیخ خزعل (سردار اقدس) حکمران مستقل سابق خوزستان که از سال 1304 در تهران تحت حصرخانگی بود به وسیله عمال نظمیه به قتل رسید. بعد از شهریور 20 در دادگاه دیوان کیفر به هنگام محاکمه افشاء شد مامورین شهربانی به خانه او رفته و او را هلاک می نمایند. وی در آن تاریخ 75 سال داشت.

2 – وزارت فرهنگ برای آموزش سالمندان مبادرت به تشکیل کلاس های شبانه بنام کلاس های اکابر نمود. کلیه اتباع ذکور ایران بین 18 تا 40 سالگی موظف به حضور در کلاس ها و تحصیل شدند.

تیر ماه

1 – شرکت سهامی گله داری ایران تاسیس شد.

2 – شرکت سهامی آبیاری ایران به منظور عمران و آبادی اراضی و کشاورزی تاسیس یافت.

مرداد ماه

1 – امروز محاکمه علی منصور وزیر سابق طرق در دیوانعالی کشور تشکیل شد. دادستان به بیان ادعانامه پرداخت و منصور و وکلای وی در چند جلسه دفاع نمودند. در ادعا نامه دادستان دو فقره رشوه و یک مورد سوء استفاده به او نسبت داده شده بود. عباس آریا معاون وزارت طرق و چند تن دیگر نیز تحت تعقیب قرار گرفتند.

2 – سرهنگ هوشمند رئیس اداره کل ثبت احوال، رئیس و کلیه اعضاء اداره ثبت احوال اصفهان را منفصل و تحت تعقیب قرار داد.

3 – ساختمان موزه آستان قدس شروع گردید.

4 – در مهاباد سیل عظیمی جاری و قریب پانصد خانه را خراب کرد و عده ای از مردم و احشام را آب برد.

5 – مجموعا 705 کلاس اکابر در کلیه نقاط کشور تاسیس گردید.

شهریور ماه

1 – دیوانعالی کشور پس از چند جلسه رسیدگی علی منصور وزیر سابق طرق را از اتهامات منتسبه تبرئه کرد. (حسنعلی منصور فرزند علی منصور بود که در زمان محمد رضا شاه با تمایلات امریکائی و طرفداری از نزدیکی ایران به امریکا نخست وزیر شد و توسط موتلفه اسلامی ترور شد. راه توده)

2 – محسن صدر وزیر دادگستری حکم برائت منصور را به مجلس شورای ملی اعلام نمود.

3 – رضا قلی هدایت کفیل دیوانعالی کشور که محاکمه علنی منصور تحت نظر وی انجام گرفته بود مورد غضب قرار گرفته از کار برکنار شد.

4 – محسن صدر وزیر دادگستری از خدمت در دولت معاف شد.

مهر ماه

1 – فیروز فیروز(نصرت الدوله) که پس از محکومیت اوقات خود را به بیکاری و انتقاد می گذراند دستگیر و در شهربانی زندانی شد و پس از چند روز به زندان سمنان انتقال یافت.

3 – مراسم نامزدی شمس پهلوی و فریدون جم (بعدها در زمان محمد رضا شاه ارتشبد و رئیس ستاد ارتش شد. راه توده) انجام گرفت.

4 – دکتر احمد متین دفتری از طرف رئیس الوزراء به سمت وزارت دادگستری معرفی شد.

5 – مراسم نامزدی اشرف پهلوی با علی قوام برگزار گردید. (ازدواج های دستوری و به امر رضا شاه که بلافاصله پس از مرگ رضاشاه همه به جدائی انجامید. شاه و فوزیه، اشرف و قوام و شمس و جم. راه توده)

آبان ماه

1 – یک هیئت اقتصادی، صنعتی، کشاورزی، مالی و حقوقی از وزارتخانه های مختلف ترکیه به ریاست جمال حسنو وارد تهران شد تا در زمینه های مختلف با دولت ایران همکاری نمایند.

2 – کارخانه قند سازی میاندوآب که ششمین کارخانه قند سازی کشور است افتتاح گردید.

3 – سردار شاه محمود خان صدراعظم و وزیر جنگ افغانستان و رئیس ستاد ارتش افغانستان وارد تهران شدند.

4 – دکتر شاخت کارشناس و متخصص معروف مالی و اقتصادی آلمان وارد تهران شد و مذاکراتی پیرامون مسائل کشاورزی و صنعتی با داور وزیر مالیه و امیر خسروی رئیس بانک ملی ایران به عمل آورد. (درجریان جنگ دوم جهانی و فشار به رضا شاه برای جدائی از آلمان هیتلری اعلام شد که شاخت رئیس شبکه جاسوس های آلمان هیتلری در ایران است. راه توده)

آذر ماه

1 – حریق مدهشی در انبار پشم کارخانه وطن اصفهان حادث شد که توسط سربازان لشکر اصفهان خاموش گردید.

2 – سرتیپ عبدالمجید فیروز به ریاست تشکیلات امنیه کل مملکتی منصوب شد.

دی ماه

1 – نتیجه انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای ملی انتشار یافت.

بهمن ماه

1 – نظام الدین حکمت وزیر پست و تلگراف در اثر عارضه قلبی در سن 53 سالگی درگذشت. وی قبلا کفیل وزارت فوائد عامه، کفیل وزارت معارف و حکمران اصفهان و گیلان و کردستان بود.

2 – حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی از مراجع بزرگ شیعه و بنیانگدار و موسس حوزه علمیه قم درگذشت. از طرف دولت تعطیل عمومی اعلام شد و بازار تهران و شهرها سه روز تعطیل کردند.

3 – واگذاری استخراج نفت قسمتی از شرق و شمال شرقی ایران و لوله نفت به یک شرکت آمریکایی به اتفاق آراء در مجلس تصویب شد.

4 – علی اکبر داور وزیر مالیه در منزل خود خودکشی کرد. داور یکی از پایه های اساسی سلطنت رضا شاه پهلوی بود. وی در ادوار چهارم و پنجم و ششم نماینده مجلس بود و از بدو سلطنت رضا شاه در سمت های فوائد عامه، وزیر عدلیه، و وزیر مالیه خدمت می کرد.