مرور تاریخ ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

نیمه دوم

سلطنت پرتضاد

 رضا شاه

نیمه دوم سلطنت رضا شاه که از 1310 تا شهریور 1320 طول می کشد، همچنان دوره تضاد میان شیوه حکومتی رضاشاه و تحولات مثبت اما مقتدرانه است. نگاهی به اخبار سال 1313 کاملا این تضاد را نشان میدهد. رضا شاه همچنان دستور قتل چهره های ملی مانند "اسعد بختیاری" در زندان را میدهد، امان نامه میدهد اما به محض خلع سلاح آنهائی را که امان داده می کشد. از جمله کشتار 40 تن از بلوچ ها که امان نامه گرفته بودند. درباره اسعد بختیاری این اشاره ضروری است که قوای نظامی او در شکست کودتای محمد علی شاه نقش ملی داشتند و حکم شرعی اعدام شیخ فضل الله نوری که پشتوانه مذهبی کودتای محمد علیشاه علیه مشروطه و مجلس آن بود را در تهران اجرا کردند. سریالی که علیه سردار اسعد بختیاری اخیرا در سیمای جمهوری اسلامی پخش شد و با اعتراض بختیاری ها روبرو شد به همین ماجرا باز می گردد. در این سریال عملا از قتل اسعد بختیاری به فرمان رضا شاه دفاع شده است. نمایش این سریال فعلا متوقف شده است.

در همین دوران، دانشگاه تهران ساخته می شود، بیمارستان رازی افتتاح می شود، ساختمان اداره پست در میدان سپه تهران پس از 6 سال تمام میشود که از تاریخی ترین بناهای باقی مانده تهران از آن دوران است، آرامگاه فردوسی ساخته می شود و ... از این بخش چند نام را با رنگ قرمز مشخص کرده ایم زیرا این نام ها بعدها نقش آفرین تر می شوند. اسفندیاری سفیر رضاشاه در آلمان هیتلری می شود و مامور فراهم ساختن زمینه اتحاد ایران و آلمان هیتلری می شود که به سقوط رضا شاه توسط انگلستان می انجامد. ستوان مزینی در زمان محمد رضا شاه تا درجه سرلشگری هم رسید و سرپرست مقتدر و خشن املاک سلطنتی در مازندران و گرگان شد. او در دوران محمد رضا شاه حاکم منطقه بود و تحت حمایت همه جانبه شاه.

از فروردین ماه 1313 مرور روز شمار تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 را ادامه بدهیم:

فروردین ماه

1 – سرهنگ امیر خسروی رئیس بانک ملی به درجه سرتیپی ارتقاء یافت.

3 – سردار اسعد بختیاری وزیر سابق جنگ که در 26 آبان ماه توقیف و در زندان قصر بسر می برد توسط پزشک احمدی در زندان تلف گردید. وی 55 ساله بود و در صدر مشروطیت فداکاری هائی از وی به منصه ظهور رسیده بود.

خرداد ماه

1 – عصر امروز طوفان شدیدی در جنوب غربی تهران ظاهر گردید. این طوفان به قدری شدید بود که صدها درخت کهنسال را ریشه کن ساخت و شیروانی بعضی از خانه ها را نیز به مسافات بعید پرتاب کرد.

2 – سیل مدهشی قسمتی از شهر قم را خراب کرد و عده زیادی از مردم را آواره و بی خانمان ساخت. از طرف آیت الله شیخ عبدالکریم حائری دستور لازم برای جبران خسارت وارده صادر گردید.

3 – قانون اجازه تاسیس دانشگاه در تهران تصویب شد.

4 – رضا شاه به عزم مسافرت ترکیه تهران را ترک نمود. همراهان شاه در این مسافرت عبارت بودند از: باقر کاظمی وزیر امور خارجه، حسین سمیعی رئیس تشریفات داخلی، حسین شکوه رئیس دفتر مخصوص، قره گوزلو رئیس تشریفات خارجی، امیر لشکر امان الله جهانبانی، سرتیپ عبدالرضا افخمی، سرتیپ صادق کوپال، سرهنگ حسن ارفع، سروان محمود خسروانی، دکتر حسینقلی اسفندیاری، سروان عبدالله ظلی، سروان علی اصغر مزینی، ستوان یکم محسن قدیمی، عباس فروهر معاون تشریفات وزارت خارجه، یوسف شکرانی عضو دربار، اسدالله ارفع عضو ستاد ارتش.

4 – یک مریضخانه صد تختخوابی بنام بیمارستان رازی در تهران افتتاح گردید. ریاست مریضخانه با دکتر عباس لقمان ادهم(اعلم الملک) است و عده زیادی از اطباء حاذق و طبیب های تحصیلکرده در آن خدمت می نمایند.

تیر ماه

1 – محمد علی دولتشاهی(مشکوة الدوله) وزیر پست و تلگراف پشت میز اداره بر اثر سکته قلبی درگذشت.

مرداد ماه

1 – ساختمان جدید اداره پست در خیابان سپه افتتاح شد. این ساختمان به مدت 6 سال در دست ساختن بود و مجموعا پنج ملیون ریال هزینه آن شده است. این بنا در سه طبقه ساخته شده است.

2 – سرتیپ عباس البرز فرمانده لشکر کرمان و مکران به عده ای از سران بلوچ بوسیله قرآن مهر کرده تامین داد ولی هنگامی که سران بلوچ اسلحه خود را به زمین گذاشتند و تسلیم شدند آنها را دستگیر و چهل نفر از آنها را تیرباران نمود.

3 – موسسه آژانس پارس که مرکز کسب و نشر اخبار جهان و اطلاعات داخلی مملکت است افتتاح و کار خود را شروع نمود.

4 – نام شهر ترشیز به کاشمر تبدیل شد.

مهر ماه

1 – فروغی رئیس الوزراء به دعوت حکمت وزیر معارف دانشکده فنی را افتتاح کرد. پس از نطق حکمت، دکتر محمود حسابی کفیل دانشگاه گزارش جامعی قرائت نمود. بعد منصور وزیر طرق ضرورت دانشکده را تأیید کرد. منصور افزود تا کنون وزارت طرق 160 محصل به اروپا اعزام داشته است ولی این عده کافی نیست و باید کادر فنی در ایران تربیت شوند.

2 – کنگره فردوسی یا جشن هزارمین سال تولد شاعر با شرکت چهل نفر از مستشرقین و دانشمندان ممالک خارجه رجال و نویسندگان فاضل و اعیان و اشراف در تالار مدرسه دارالفنون با نطق محمد علی فروغی رئیس الوزراء افتتاح شد. در جلسه اول حاج محتشم السلطنه اسفندیاری به ریاست و پروفسورکریستنس دانمارکی و پروفسور زادر آلمانی به نیابت ریاست، پروفسور هانری ماسه فرانسوی و دکتر عبدالوهاب عزام مصری به سمت منشی کنگره انتخاب شدند. کنگره از امروز به مدت یک هفته ادامه پیدا خواهد کرد.

3 – رضا شاه و کلیه مستشرقین و دانشمندان وارد مشهد شدند.

4 – آرامگاه فردوسی با نطق رضا شاه افتتاح شد.

5 – آرامگاه فردوسی 18 متر ارتفاع دارد و یک ایوان چهل متری از سنگ این بنای عظیم را در وسط خود گرفته. از سمت شرق و غرب دو دریچه کوچک به داخل این بنا باز می شود، سقف این مقبره با کاشی های زیبا و مقرنس ساخته شده، در وسط این محوطه کوچک مزارفردوسی مشاهده می شود که قریب یک متر از سطح زمین بلندتراست.

6 – خیابان علاء الدوله که از بهترین خیابان های تهران می باشد به مناسبت یکهزارمین سال تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی به نام آن شاعر نامگذاری شد.

دی ماه

1 – اعلان انتخابات دوره دهم در تهران منتشر گردید. حسن دادگر به ریاست هیئت نظارت بر انتخابات و حاج محتشم السلطنه به نیابت برگزیده شدند.

بهمن ماه

1 – سنگ اول بنای دانشگاه تهران به دست شاه در اراضی جلالیه نصب گردید. زمین خریداری شده برای دانشگاه دویست هزار متر که به مبلغ یکصد هزار تومان از حاج رحیم اتحادیه تبریزی به متری 5 ریال خریداری شد.

2 – تالار تشریح دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران گشایش یافت.

اسفند ماه

1 – امروز مریضخانه گوهر شاد از طرف وزارت داخله افتتاح شد. بنای این مریضخانه بر حسب وصیت گوهرشاد خانم توسط فرزندان نیکوکارش آقایان دکتر محمد حسابی و دکتر محمود حسابی خریداری و به صحیه کل مملکتی واگذار شده. در این مریضخانه 50 تختخواب برای بیماران وجود دارد.

2 – مراسم افتتاح رسمی دانشگاه در عمارت دانشکده حقوق به عمل آمد. در این روز حاج سید نصرالله تقوی به ریاست دانشکده معقول و منقول، علی اکبر دهخدا به ریاست دانشکده حقوق، دکتر محمد حسین لقمان ادهم به ریاست دانشکده پزشکی، دکتر محمود حسابی به ریاست دانشکده فنی و دکترعیسی صدیق به ریاست دانشکده ادبیات و علوم و دانشسرایعالی منصوب شدند.

3 – مراسم افتتاح بیمارستان فیروز آبادی در حضور وزیران و رجال به عمل آمد. اعتباراین بیمارستان تماما توسط فیروز آبادی تامین گردید.