حکومت ایران معیار خاصی را برای تعیین کارایی و کارآفرینی و کارآمدی دارد و آن هم "سود" است. سودآوری و کسب سود بیشتر نه تنها اکنون به عنصر سازنده اخلاق اجتماعی و یک "فضیلت" تبدیل شده بلکه می رود که به شاخه جدیدی از اسلام و شاید بزودی به مذهب رسمی کشور تبدیل شود! براساس این معیار مثلا یک تولید کننده پوشاک که محصولات آن در بازار نمی توانند با واردات مشابه ارزانتر از کشورهای خارجی رقابت کند معلوم می شود که جنس بی کیفیت تولید می کند، عقل اقتصادی ندارد، از فضیلت سودآوری بی بهره است و فاقد کارآیی و کارآمدی لازم است. ولی واردکننده همان پوشاک که دهها برابر سود کرده خدای عقل اقتصادی و خیلی با فضیلت و کارآمد است. نه فقط مدیر دولتی "لایق" آن مدیری است که بنگاهش – ولو به زیان اقتصاد ملی- سود می دهد، بلکه رئیس بیمارستان با فضیلت هم کسی است که روی سرطان مردم هم سود کند و اگرنه معلوم می شود لیاقت سودآوری را ندارد.

معیار سودآوری را اگر آنگونه که حکومت مدعی است به عنوان معیار کارایی و کارآمدی تعمیم دهیم به نتایج عجیبی می رسیم. برای یک نمونه می توان به تولید هندوانه برای صادرات اشاره کرد که برای صادرکنندگان آن بسیار سودآور است و با معیارهای حکومتی خداوندان لیاقت و عقل اقتصادی محسوب می شوند. به گفته کارشناسان برای تولید و صادرات یک هندوانه بین 250 تا 400 لیتر آب نیاز است. این در حالیست که بنا به نوشته تجارت نیوز "هنداونه جزو ارزان‌ترین محصولات صادراتی کشاورزی به شمار می‌رود که هر کیلوگرم تنها 0.2 دلار یا بیست سنت ارزش دارد؛ یعنی با در نظر گرفتن 3500 تومان به عنوان بالاترین نرخ دلار در سال گذشته به ازای صادرات هر کیلوگرم هنداونه حدود 700 تومان نصیب صادرکنندگان ایرانی شده است." و این زیر بهای آب است. البته باید در نظر گرفت "فضیلت" صادرکننده هندوانه فقط آن 700 تومان نیست که در جیبش می گذارد بلکه در واقع ارز و ثروتی است که از این طریق به بهانه صادر کردن هندوانه از کشور خارج می کند.

حتی اگر فرض کنیم برای تولید هر کیلوگرم هندوانه 250 لیتر آب کافی باشد، 833 هزار تن هنداونه صادراتی ایران 208 میلیارد و 425 میلیون لیتر آب نیاز داشته تا رشد کند. یعنی برای آنکه صادرکنندگان هندوانه 160 میلیون دلار سود کنند (یا ثروت از کشور خارج کند) بیش از 208 میلیارد لیتر آب مصرف کرده ایم!

اما این هنوز همه ماجرا نیست. به گفته آقای علی شمس اردکانی رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی : "برای تولید 200 تومان محصول کشاورزی مانند هندوانه، 400 هزار تومان آب مصرف می‌کنیم که باید به آن مصرف برق چاه موتورها، هزینه کار کشاورزان، کود و. . . را هم افزود." یعنی اگر هزینه ملی برای تولید یک هندوانه 200 تومانی با سود 20 سنتی را در نظر بگیریم سر به صدها هزار تومان می زند.

صادرکنندگان هندوانه را انصافا باید خدای کارآمدی و کارآفرینی و"عقل اقتصادی" دانست و مدال فضیلت سودآوری را به آنها اعطا کرد. "کارایی" از این بالاتر که برای بدست آوردن 160 میلیون دلار 208 میلیارد لیتر آب مصرف کرده اند و محصولاتی را که برای ملت ایران حداقل کیلویی 400 هزار تومان هزینه بر می دارد و موجب از بین رفتن سفره های آب زیر زمینی و نشست دشت ها شده است به کیلویی 200 تا 700 تومان در بازارهای خارج کشور فروخته اند؟ اگر آیه جدیدی در قرآن نازل شده که صادرکنندگان هندوانه در ایران باید حتما 160 میلیون دلار سود کنند و درغیراینصورت مردم ایران مشغول ذمه هستند و باید در آن دنیا حساب و کتاب پس بدهند، قسم می‌خوریم هر ایرانی حاضر است از جیب خود نفری دو دلار یعنی 7 هزار تومان به این صادرکنندگان "غیرنفتی" بدهد و آنها دست از سر آب و کشاورزی کشور بردارند. اقلا اقتصاد ملی ما اینچنین دچار زیان نمی شد و مردم حداقل بخشی از آب کشور را برای فردای خود و نسل های آینده حفظ می کردند. 

داستان فقط هندوانه نیست، هندوانه یک نمونه است. بخش عمده به اصطلاح صادرات غیرنفتی کشاورزی ما از همین کالاها مانند هندوانه و خربزه و گوجه فرنگی و سیب زمینی و پسته و مشابه آنهاست که هزینه ملی تولید آنها بیش از بهای فروش آنهاست. صدور آنها درآمد ملی واقعی را نصیب کشور نمی کند، ولی امکان سودآوری و خروج ثروت از کشور را برای انگشت شمارانی فراهم می کند.

وقتی سودآوری به شاخص فضیلت اخلاقی، به معیار فعالیت تولیدی، به دلیل کارایی و کارآمدی، به نشانه عقل اقتصادی، به ملاک لیاقت و شایستگی و به هنجار بنیادین مناسبات اجتماعی تبدیل می شود نتیجه ای جز این را نباید انتظار داشت. جامعه برای پیشرفت به مناسباتی دیگر بر مبنای معیارهایی دیگر نیاز دارد!

 تلگرام راه توده :

        پیج فیسبوک راه توده