بهمن 57 دفتری بسته شد و دفتر تازه ای باز شد. رژیم شاه سقوط کرد و رژیمی آغاز به حیات کرد که از دل یک انقلاب در آمده  و نیروی مذهبی نقش برتر را در آن داشت. این برتری نه به آن دلیل بود که مثلا روحانیون سهم نخست را در مبارزه انقلابی داشتند، به هیچ وجه چنین نبود. روحانیون روی موج احساسات مذهبی مردم ایران به قدرت رسیدند. روحانیونی که مردم ایران حساب آیت الله خمینی را از آنها جدا کرده و به وی بعنوان یک رهبری انقلابی نگاه می کردند که در برابر شاه ایستاده بود. حتی می توان گفت که در سال 57 میان یک رویاروئی انقلابی با رژیم که در دو طرف آن آیت الله خمینی و شاه قرار داشتند، مردم پشت آیت الله خمینی ایستادند. در نیمه دوم سال 57 این توازن نیرو میان شاه و خمینی دیگر قابل قیاس نبود. شاه بازی را باخته و صحنه را به وی واگذار کرده بود، گرچه هنوز دست به مانورهائی مانند تغییر دولت ها و عقب و جلو کردن ارتشی ها زد. در بهمن ماه 57 در حالیکه شاه از ایران گریخته بود و خود نیز امیدی به بازگشت نداشت، سرازیری سقوط رژیم با سرعتی باور نکردنی طی شد. هیچ نیروی سیاسی داخلی و هیچکدام از قدرت های خارجی حتی تصور چنین سرعتی را نداشتند. می توان گفت که فروپاشی رژیم ناگهانی بود. چنان ناگهانی که طرح امریکا برای حفظ ارتش با عنوان "اعلام بی طرفی ارتش" نیز آنقدر فرصت نداشت که عملی شود. سالها بعد، این طرح با بهره گیری از تجربه ایران در چند کشور جهان به اجرا در آمد. از جمله در مصر و اخیرا در سودان.

ارتش مصر به موقع خود را از خیابان کنار کشید و دست نخورده به پادگان ها بازگشت تا پس از تجربه مردم از حکومت اخوان المسلمین تحت حمایت مردم به صحنه بازگردد.

در اواخر سال 1356 علی امینی زمانی که شاه وی را از زیر چتر غضب خود در آورده و علاوه بر دعوت به پذیرش نخست وزیری، او را مشاور خود انتخاب کرده بود؛ او با اشاره به نماز عیدفطر در قیطریه تهران که عملا بازرگان و آیت الله زنجانی پیشنماز آن بودند و نزدیک به یکصد هزار تن از مردم تهران در آن حضور یافتند، به شاه پیشنهاد کرد بهتر است فورا مهندس بازرگان را دعوت به پذیرش نخست وزیری کند و پای ارتش را از خیابان ها کنار بکشد.

اکنون که 40 سال از آن پیشنهاد می گذرد، می توان تائید کرد که پیشنهاد علی امینی بسیار زیرکانه و سیاسی بود. (پیشنهاد امینی به شاه در یادداشت های وی که توسط فرزندش "ایرج امینی" جمع آوری و منتشر شده ثبت شده است.) شاه هنوز چنان اسیر توهمات و نخوت خود بود که این پیشنهاد امینی را رد کرد و حتی دستور داد بازرگان را بازداشت موقت کنند! همین بی خبری و نخوت موجب شد تا یکبار نیز – در همان سال- دستور بازداشت کریم سنجابی رهبر جبهه ملی را بدهد زیرا او در یک بیمارستان سخنرانی کرده و از اصطلاح جمهوری دمکراتیک استفاده کرده است!

ابتکار امریکا و ژنرال "هویزر" که برای همین هدف – عقب کشیدن ارتش از خیابان ها و جلوگیری از فروپاشی آن- به ایران اعزام شده بود نیز فرصت تحقق نیافت. نه به این دلیل که اعضای شورای انقلاب و نمایندگان مستقیم آن برای مذاکره با هویزر با این پیشنهاد مخالف بودند، بلکه به آن دلیل که آنها نیز چنین فرصتی پیدا نکردند زیرا فروپاشی رژیم با سرعتی مافوق صوت اتفاق افتاد. دو نماینده ای که با هویزر مذاکره کردند آیت الله موسوی اردبیلی و آیت الله بهشتی بودند. در این دوران آیت الله مطهری رئیس شورای انقلاب بود! شورائی که عمدتا سیاسی بود تا انقلابی و شاه نیز بیش از آن که آنها را جدی بگیرد، نگران توده ایها و ملیون بود!

در بهمن ماه، ایران عملا دو نخست وزیر داشت. بختیار و بازرگان که اتفاقا هر دو با هم دوستی دیرینه داشتند و از دروازه همین دوستی بختیار توانست پس از سقوط رژیم از ایران خارج شود!

اعتصاب ها و تظاهرات خیابانی، در بهمن ماه، کاملا جنبه رویاروئی نظامی به خود گرفت. دو سازمان مجاهدین خلق و چریک های فدائی خلق با عملیات محدود و نمایشی نظامی راه را برای همگانی شدن تقابل نظامی با پیکر نیمه جان رژیم شاه باز کردند. در جریان سقوط پادگان های نظامی و ساواک و تصرف حساس ترین مراکز رژیم شاه نیز آنها پیشاپیش حرکت می کردند، گرچه با سقوط پادگان های نظامی و افتادن انبوه سلاح به دست مردمی که نه سیاسی بودند و نه فن نظامی می دانستند، ابتکار رهبری این نیروی عظیم مسلح و نا منظم بدست شورای انقلاب افتاد! اخبار این درگیری ها را در مجموعه اخبار ماه بهمن می خوانید. در همین ماه، آیت الله خمینی که در تهران مستقر شده بود، آخرین میخ ها را با اعلامیه های خود بر تابوت رژیم شاه کوبید. او که از سال 56 گام به گام و بسیار دقیق اطلاعیه داده و رهبری توده مردم را بر عهده گرفته بود، همچنان بر جنبه های مذهبی و ملی بیانیه های خود پایدار باقی ماند و در دعوت از همه به اتحاد، دگراندیشان غیر مذهبی را نیز دعوت به اتحاد با خود کرد. تحریک احساسات ملی و مذهبی بدنه ارتش و پیوند زدن آنها به جنبش انقلابی یکی از دقیق ترین تاکتیک های وی در سال 57 و بویژه بهمن ماه این سال بود.

ما در اخبار بهمن ماه سال 57 با بیانیه ها و اظهار نظرهای افرادی آشنا می شویم که پس از افتادن از درخت سیبی که آیت الله خمینی زیر آن نشسته بود و هر کدام به منتقدان و حتی منتقدان برانداز و پشیمان از انقلاب تبدیل شدند، هرگز مایل نیستند آن موضع گیری ها و بیانیه ها به یاد نسل انقلاب بیاید و یا نسل پس از انقلاب با آن آشنا شوند. نظیر بنی صدر اولین رئیس جمهوری ایران، مجاهدین خلق، فدائیان خلق، رهبران جبهه ملی، ملیون غیر وابسته با احزاب جبهه ملی، نهضت آزادی ها، حزب ملتی ها و.... شاید در این میان حزب توده ایران یگانه حزبی باشد که علیرغم بزرگترین ضرباتی که از حاکمیت جمهوری اسلامی خورد، همچنان بر درستی مواضع خود در دفاع از انقلاب پای می فشارد که البته این پافشاری در راه توده منعکس است.

در همین ماه، هر یک از کاربدستان رژیم شاه که فرصت یافتند، املاک خود را به پول و پولهای خود را به ارز تبدیل کرده و به خارج از کشور منتقل کردند.

ما به جای اشاره تحلیلی به اخبار بهمن ماه 1357 توصیه می کنیم به خوانندگان راه توده که با دقت اخبار را بخوانند. این آخرین شماره مرور اخبار ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 است که منظم و پیگیر آن را در 71 شماره راه توده منتشر کردیم و در همینجا از انتخاب کننده اخبار و تایپ کننده آن تشکر می کنیم.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده