راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

هفتاد سال پس از

شورای همیاری اقتصادی

والنتین کاتاسونف- بنیاد فرهنگ استراتژیک

ترجمه - کیوان خسروی

 

 

گویا ما هر روز شاهد جعل تاریخ هستیم. جدیدترین نمونه آن: وزارت امورخارجه بلغارستان از روسیه خواست که از «تز تاریخی مشکوک» در باره آنکه نتیجه جنگ اتحاد شوروی علیه آلمان هیتلری آزادی اروپا بود حمایت نکند. در بیانیه وزارت امور خارجه بلغارستان گفته شد که«ارتش شوروی برای مردم اروپای مرکزی و شرقی نیم سده تضییقات، توسعه اقتصادی تغییر شکل یافته بهمراه آورده است».

به متحدین سابق بلغاری هیتلر (بلغارستان تا دوم سپتامبر 1944 در کنار آلمان فاشیستی جنگید)برخی نکات را یاد آوری کنیم. برای نمونه، درمورد شورای همیاری اقتصادی که از زمان تشکیل آن امسال هفتاد سال گذشته است. 5-8 ژانویه سال 1949 در مسکو کنفرانس اقتصادی غیرعلنی از نمایندگان آلبانی، بلغارستان، مجارستان، لهستان، رومانی، اتحاد شوروی و جمهوری چک برگزارشد که در آن درباره تشکیل یک شورای همیاری اقتصادی تصمیم گرفته شد. 18 ژانویه کشورهای شرکت کننده در این نشست (بغیر از آلبانی) پروتکل ایجاد شورا را امضاء کردند. آلبانی یک ماه بعد به این شورا پیوست و سپس: در سپتامبر سال 1950 جمهوری دمکراتیک آلمان، در ژوئن سال 1962 جمهوری توده ای مغولستان و در ژوییه سال 1972 کوبا به عضویت این شورا درآمدند. در سال 1978 ویتنام نیز جزو این شورا شد. در سال 1961 آلبانی از شرکت در جلسات این شورا خودداری کرد. بطوریکه از سال 1978 تا 1991 هنگامیکه شورای همیاری اقتصادی به موجودیت خود پایان داد، 10 دولت جزو آن بودند. جمهوری سوسیالیستی فدراتیو یوگسلاوی (از سال 1964) عضو وابسته آن بود. اشاره می کنیم که: شورای همیاری اقتصادی که وظیفه تامین همگرایی اقتصادی کشورهای سوسیالیستی را داشت، پیش از  نخستین علایم اولیه همگرایی که در اروپای غربی ظاهر شد، ایجاد شده بود.

اولویت حوزه فعالیت شورای همیاری اقتصادی در بدو امر توسعه تجارت متقابل بود. دیرتر حوزه های دیگری مانند: همکاری علمی- فنی، کئوپراسیون تولیدی، روابط ارزی- اعتباری، تبادل تجارب اقتصادی، تدوین سیاست مشترک در رابطه با کشورهای غیرعضو، تدوین استانداردها و موازین واحد، ظاهر شدند. شورای همیاری اقتصادی برای بیش از چهار دهه چندین مراحل توسعه را سپری کرد. تا سال 1960 این سازمان از یک موقعیت ارگان مشاورتی برخوردار بود. سپس شورای همیاری اقتصادی به یک سازمان اقتصادی بین المللی تمام عیار  و پرارزش منطقه ای تبدیل شد. در اکتبر سال 1963 در چارچوب شورای همیاری اقتصادی بانک بین المللی همکاری اقتصادی به منظور مساعدت به توسعه تجارت خارجی کشورهای عضو و پیشبرد مبادلات چند جانبه با ارز فراملی تاسیس شد. از اول ژانویه سال 1964 بانک بین المللی همکاری اقتصادی شروع به انتشار روبل قابل حواله کرد. برقراری روبل قابل حواله در گردش مستلزم امتناع از واحدهای پول ملی نبود (همانطور که این مسئله  با یورو اتفاق افتاد که جایگزین ارزهای ملی در اکثریت کشورهای اروپا شد). اول ژانویه سال 1970 کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی بانک بین المللی سرمایه گذاری را به منظور واگذاری اعتبارات بلند مدت و میان مدت برای عملی کردن  پروژه های بزرگ بین المللی تاسیس کردند. در سال 1971 کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی برنامه جامع همگرایی اقتصاد سوسیالیستی را تصویب کردند. مسئله اشکال عالی همگرایی اقتصادی- کئوپراسیون تولیدی و تخصص، همکاری علمی- فنی، هماهنگی برنامه های تکامل اقتصادی، فعالیت های سرمایه گذاری مشترک مورد بحث قرار گرفت. در سالهای 1974-1972 سازمان اقتصادی بین المللی«اینتراتومنرگو»،«اینترتکیستیلماش»،« اینترخیمولوکنو» و«اینترآتوم اینسترومنت» ایجاد شدند. در این میان کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی بطور مستقل تصمیماتی را درباره شرکت یا عدم شرکت در این یا آن پروژه ها و ابتکارات مختلف اتخاذ کردند.

نفوذ شورای همیاری اقتصادی در آغاز سالهای دهه 1970 بتدریج از چارچوب گروه همگرایی ده دولت فراتر رفت. تماس هایی بین شورای همیاری اقتصادی و اتحادیه اقتصادی اروپا آغاز می شوند. در اکتبر سال 1974 شورای همیاری اقتصادی جایگاه ناظر را در سازمان ملل متحد بدست می آورد. کشورهایی که به شورای همیاری اقتصادی و به اردوگاه سوسیالیستی تعلق نداشتند و گاهی هزاران کیلو متر از اتحاد شوروی و اروپای شرقی فاصله داشتند علاقه از خود نشان می دادند. شورای همیاری اقتصادی از آنها دعوت می کرد تا در پروژه های خود به عنوان ناظر شرکت کنند. جمهوری خلق چین تا سال 1961 ، در سال 1956 جمهوری دمکراتیک کره شمالی نیز چنین وضعی را داشتند. در سال 1973 فنلاند در شورای همیاری اقتصادی ناظر شد. دیرتر: مکزیک (سال 1975)، عراق (سال 1975)، آنگولا(سال 1976)، نیکاراگوا (سال 1984)، موزامبیک (سال 1985). در سال 1986 ناظر شدند. به یکباره چندین کشور: افغانستان، جمهوری دمکراتیک یمن، لائوس و اتیوپی به شورای همیاری اقتصادی پیوستند. شورای همیاری اقتصادی همانند آهن ربای نیرومندی شد که کشورهایی با انواع سیستم های اقتصادی و اجتماعی را بخود جذب می کرد. در این میان در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مهمترین اصل سیاست اقتصادی خط مشی همطراز کردن سطح توسعه اقتصادی مناطق جداگانه بود. این اصل را مسکو به سطح شورای همیاری اقتصادی منتقل کرد و در این گروه همگرا این اصل اجرا شد. می‌توان وضع اقتصادی کشورهای اروپای شرقی را در سال  1938 ( آخرین سال پیش از جنگ) و در سال  1970مقایسه کرد. در این مدت سهم کشورهای اروپای شرقی در تولید صنعتی جهان از 6\6 تا 6\8 در صد افزایش یافت. سهم بلغارستان شش بار افزایش یافت- از 1\0 تا 6\0 درصد! اتحاد شوروی اهدا کننده اصلی خون در رگهای کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی بود. اتحاد شوروی  اعتبارات کلانی به دیگر کشورها ارائه می کرد، اغلب بدهی ها را هم می بخشید. بیشترین بخشش بدهی متعلق به  آلمان دمکراتیک بود که می بایست طبق تصمیمات کنفرانس «یالتا» و «پوتسدام» به مسکو پرداخت می کرد. در زمان ورود آلمان دمکراتیک به شورای همیاری اقتصادی مجموع مبلغ تعهدات معوقه و پرداخت نشده غرامت  به 34\6 میلیارد دلار می رسید. به درخواست آلمان دمکراتیک استالین تصمیم گرفت آن را به نصف کاهش دهد و مهلت پرداخت را تا 15سال تمدید کرد. در سال 1953 پرداخت غرامت در نهایت متوقف شد. مبلغ باقی مانده تعهدات پرداخت نشده  آلمان دمکراتیک در آن زمان 7\2 میلیارد لار بود. در سال 1953 بین اتحاد شوروی و آلمان دمکراتیک توافق نامه ای درباره دادن وام به آلمان دمکراتیک به ارز خارجی به مبلغ 135 میلیون دلار آمریکا بسته شد. وام های شوروی همراه با تخففیات- زیر 1-2 درصد در سال ارائه می شد. چنین شرایطی حتی توسط بانک جهانی ارائه نمی‌شد.

اواسط دهه 1980 کل بدهی کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی به 15 میلیارد روبل رسید. بخش بزرگی از این بدهی در اثر ارائه کالاها (نفت، گاز، فلزات رنگی، چوب و همچنین تانک، ماشین ها، سایر تسلیحات، هواپیماها، توربینهای نیروگاه های هسته ای و غیره) بوجود آمد. قیمتهای قراردادی چنین کالاهایی بسیار پایین بودند. عرضه کالاهای شوروی به کشورهای همسایه سوسیالیستی تماما این نبود. اتحاد شوروی در این کشورها واحدهای صنعتی، انرژیتیک، تاسیسات حمل ونقل و غیره ساخت. بلغارستان را در نظر بگیرید. در عمل همه واحدهای صنعتی بلغارستان و تاسیسات بزرگ زیرساختی مانند نیروگاه هسته ای« کوزلودوی»، پالایشگاه های نفتی در بنادر «وارنا» و «بورگاس» و غیره با کمک اتحاد شوروی ساخته شدند و همه این بدون احتساب این است که در سالهای دهه 70-80 بلغارستان از اتحاد شوروی نفت ارزان قیمت خریداری می کرد و سپس آنرا به دیگر کشورها با قیمت جهانی می فروخت. بلغارها حتی تسلیحات شوروی را هم فروختند. در سالهای دهه 1970 شورای همیاری اقتصادی به موثرترین گروه بندی همگرایی در جهان تبدیل شد. ظرفیت اقتصادی کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی از سال 1949 چندین بار رشد کرد. در سال 1975 سهم کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی یک سوم تولید صنعتی جهان بود(در مقابل 18 درصد در سال 1950). افت شدید قیمت نفت در سال 1986 که توسط آمریکا با مشارکت عربستان سعودی برانگیخته شد، ضربه جدی هم به اتحاد شوروی و هم به کل گروه همگرایی شورای همیاری اقتصادی وارد آورد. شورای همیاری اقتصادی وارد مرحله بحران شد که پنج سال طول کشید. 28 ژوئن 1991 در بوداپست آخرین نشست کشورهای عضو شورای همیاری اقتصادی (چهل و ششمین اجلاس شورا) برگزار شد. در این نشست بلغارستان، مجارستان، ویتنام، کوبا، مغولستان، لهستان، رومانی، اتحاد شوروی و چکسلواکی که پروتکل انحلال این سازمان را امضاء کردند، حضور داشتند. تا آنجا که به اظهارات موجود در صوفیه  در مورد روابط اقتصادی کشور ما مربوط می شود، حتی بدون آمار میتوان گفت که مقامات بلغاری دروغ می گویند. کافی است که مقایسه کنید اقتصاد بلغارستان در زمان عضویت این کشور به شورای همیاری اقتصادی چگونه بوده و اکنون چگونه است.

https://www.fondsk.ru/news/2019/09/05/k-70-letiu-soveta-ekonomicheskoj-vzaimopomoschi-48938.html

 

 

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

 

        پیج فیسبوک راه توده

 

 

 

                        راه توده شماره 708 - 28 شهریور ماه 1398

 

                                اشتراک گذاری:

بازگشت