راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

شوروی با سرعتی
شگفت انگیز
انحصار اتمی
امریکا را شکست!

یوری روبتسوف
بنیاد استراتژیک
ترجمه - کیوان خسروی


بیستم ماه اوت در مسکو در پارکی در نزدیکی ساختمان مرکزی شرکت دولتی «روس اتم» بنای یادبود وزیر حماسه آفرین خودرو سازی رده متوسط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی«یفیم اسلاوسکی» رونمایی شد. پشت این عنوان بی طرفانه، قدرتمندترین وزارتخانه صنعت هسته ای شوروی و علوم هسته ای پنهان است. تقریبا بمدت سی سال – از سال 1957 تا 1986 – این وزارتخانه را «یفیم پاولویچ سلاوسکی»، سه بار قهرمان کار سوسیالیستی، دارنده دو نشان استالین، لنین و جایزه دولتی و نماینده دوازده دوره ی شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی رهبری کرد. بیستم اوت در این روز، درست 75 سال پیش «ای.و.استالین» تصویب نامه کمیته دفاع دولتی « در مورد کمیته ویژه ای در جنب کمیته دفاع دولتی » را امضاء کرد و به این کمیته رهبری «همه فعالیها در امور استفاده از انرژی اتمی اورانیوم» سپرده شد. «گ.ترومن» بیست و چهارم ژوییه 1945 پس از پایان یکی از جلسات عمومی کنفرانس پتسدام با نگاهی «ساده دلانه» به «ای.و.استالین» اختراع بمب جدید آمریکا با«قدرتی استثنایی» را اعلام داشت. رهبر شوروی انگار که اهمیت کامل اطلاعات دریافتی را نفهمیده است از آنچه شنید قدردانی کرد. آنطور که شاهد صحنه «و.چرچیل» به یاد می آورد، در چهره استالین «ابراز شادمانی و رضایت ظاهر شد»، و از ترومن حتی یک سوال توضیح دهنده مشخص نکرد. او توانست بر خودش مسلط شود اما پس از بازگشت از جلسه، آنطور که مارشال اتحاد شوروی «گ.ک. ژوکف» بیاد می آورد، استالین «و.م.مولتف» را از مذاکرات صورت گرفته با «گ.ترومن» مطلع کرد. «و.م.مولتف» بلافاصله می گوید: « بیش از حد از خودشان تعریف می کنند». استالین می خندد:« بگذار تعریف بکنند. لازم است با «کورچاتوف» درباره سرعت بخشیدن به کارمان صحبت کنیم». هنگامیکه ششم و نهم ماه اوت آمریکایی ها بدون هیچ ضرورت نطامی بمب های اتمی را به روی هیروشیما و ناگازاکی انداختند، کاملا روشن شد که واشنگتن با اتکاء به انحصار هسته ای، خط مشی ای را در گفتگو با متحد خود در دوران جنگ دوم از موضع قدرت اتخاذ کرده است. کشور ما قبلا اقدامات فوری بمنظور دستیابی به سلاح اتمی را بعمل آورده بود- این تنها وسیله سازنده و موثر برای جلو گیری از جنگ جهانی جدید بود. بیستم ماه اوت سال 1945 جنب کمیته دفاع دولتی کمیته ویژه ای (پس از انحلال کمیته دولتی دفاع چهارم سپتامبر سال 1945- بنام کمیته ویژه جنب شورای کمیسرهای خلق اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی) به ریاست عضو کمیته دفاع دولتی، معاون رئیس شورای کمیسرهای خلق اتحاد شوروی«ل.پ.بریا» ایجاد شد. در ترکیب آن به تناسب مورد نیاز سیاستمداران، مدیران، کارکنان رشته تولید و دانشمندان و افرادی مانند« گ.م. مالنکوف» دبیر کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی (بلشویک) ؛ «آ.ان. وزنسنسکی»رئیس برنامه ریزی دولتی؛ «و.ال.وانیکوف»؛ کمیسر ملی مهمات جنگی؛ «آ.پ. زاونیاگین»؛ معاون کمیساریای خلق در امور داخلی، که سازه های صنعتی و ساختمانی کمیساریای خلق در امور داخلی را اداره می کرد؛«م.گ.پرووخین»معاون رئیس شورای کمیسرهای خلق، کمیساریای خلق صنایع شیمیایی؛ «پ.ال.کاپیتسا» و «ای.و.کورچاتف»دو فیزیکدان آکادمی شرکت داشتند. رهبری دبیرخانه کمیته ویژه را معاون «ال.پ.بریا»، «و.آ.ماخنف»سرتیپ خدمات مهندسی- تکنیکی بعهده گرفت.
وظایف کمیته ویژه شامل این موارد بودند: - «توسعه کار تحقیقاتی در این زمینه؛- گسترش وسیع اکتشافات زمین شناسی و ایجاد منابع مواد اولیه برای استخراج اورانیوم در اتحاد شوروی و همچنین استفاده از معادن اورانیوم در خارج از اتحاد شوروی(در بلغارستان، چکسلواکی و سایر کشورها)؛ - سازماندهی صنعت پردازش اورانیوم، تولید تجهیزات و مواد ویژه مرتبط با استفاده از انرژی هسته ای، - و همچنین ساخت نیروگاه های هسته ای، بهره برداری و تولید بمب اتمی». برای مدیریت و رهبری مستقیم تحقیقات علمی، طراحی، سازماندهی طراحی و موسسات صنعتی در زمینه استفاده از انرژی اتمی اورانیوم و تولید بمبهای اتمی کمیته دولتی دفاع با همان تصویب نامه اداره کل یعنی نخستین اداره اصلی جنب شورای کمیسرهای خلق اتحاد شوروی را، ضمن تابع کردن آن با کمیته ویژه، ایجاد کرد. رئیس نخستین ادره کل و معاون رئیس کمیته ویژه «ب.ال.بانیکوف» با برکناری وی از وظایف کمیساریای ملی مهمات جنگی، تعیین شد. باز در دهم ماه مارس سال 1943 با تصمیم کمیته دفاع دولتی ناظرعلمی کار در مورد استفاده از انرژی اتمی در اتحاد شوروی و مدیر مرکز تحقیقاتی بویژه ایجاد شده در مورد مسئله اورانیوم در آن زمان در سال 1943 برای رهبری علمی آکادمیسین «ای.و. کورچاتوف» یعنی آزمایشگاه شماره دو آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (اکنون- مرکز علمی روسیه« انستیتوی کورچاتوف») محفوظ ماند. در این زمان فیزیکدانان شوروی مستقیما در برابر تصمیم تئوریک ایجاد سلاح هسته ای قرار گرفتند. علاوه براین در نتیجه طرح ریزی، مطالعه و بررسی خودی و مطالب ارزشمند بدست آمده توسط اکتشافات خارجی علمی- فنی، این دانشمندان توانستند به سمت اجرای عملی پروژه گذار کنند. در نهم آوریل سال 1946 با قرار محرمانه شورای وزیران اتحاد شوروی (شورای کمیسرهای خلقی اتحاد شوروی به آن تبدیل شده بود) جنب آزمایشگاه شماره دو آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی دفتر طراحی(ک.ب. یازده) برای مطالعه و بررسی بمب اتمی ایجاد شد. معاون پیشین کمیته ملی صنعت تانک سرتیپ خدمات مهندسی تانک«پ.ام. زرنوف» بعنوان رئیس آن و «یو.ب.خاریتون» بعنوان طراح ارشد آکادمیسین آتی منصوب شد. تاسیسات کاملا محرمانه ای در هشتاد کیلومتری «آرزاماس» در منطقه صومعه سابق «ساروف» (اکنون- مرکز هسته ای فدراسیون روسیه - انستیتوی تحقیقات علمی فیزیک آزمایشی سراسر روسیه) مستقر شد. در سال 1946 پروژه اتمی شوروی وارد مرحله صنعتی شد، که در چارچوب آن در درجه نخست در اورال ، موسساتی در زمینه تولید مواد شکاف پذیر ایجاد شدند. کشوری که در جنگ تازه به پایان رسیده بیش از یک چهارم ثروت ملی خود را از دست داده بود، برای اینکه در اسرع وقت انحصار آمریکا در سلاح های هسته ای را از بین ببرد از هیچ هزینه ای صرف نظر نکرد.
دانشمندان از میزان تخریب اقتصاد بخوبی آگاه بودند و در ابتدا ضمن تقاضای بودجه مالی لازم «تواضع و فروتنی از خود نشان دادند». در این مورد «ای.و.کورچاتوف» خویشتندار بود، اما استالین با پذیرش سرپرستی علمی پروژه اتمی او در بیست و پنجم سال 1946 وی را کاملا سرزنش کرد. آنطور که آکادمیسین یاد آوری می کند، استالین گفته بود که هرچند دولت آسیب زیادی در جنگ دیده« نیازی به جستجوی راه های ارزان تر نیست. برای ما مهم است که هر چه بیشتر زمان ایجاد بمب اتمی را کوتاه تر کنیم». استالین بر لزوم غلبه بر عادت تفکر در مقیاس آزمایشگاهی که مشخصه بسیاری از دانشمندان است تاکید کرد:« برنامه شماره یک- این امر آزمایش یک یا چند دانشمند نیست، بلکه کار در زمینه ایجاد یک صنعت بزرگ هسته ای در مقیاس عظیم است. از این رو انجام کارهای کوچک ارزشی ندارد، بلکه ضروری است که آنها را بطور گسترده ، با مقیاس روسیه انجام داد. در این راستا کمک های همه جانبه وسیع ارائه خواهد شد». تا ژانویه سال 1949 طیف وسیعی از مسائل مربوط به طراحی بمب اتمی تکمیل شد. و در بیست ونهم ماه اوت همان سال در سایت میدان آزمایشی «سمیپالاتینسک» نخستین انفجار آزمایشی سلاح اتمی شوروی انجام گرفت و با موفقیت تولید شد. به این ترتیب مکانیسم مهار آن دسته از نیروهای متجاوزی که رویای انحصار سلاح های هسته ای را در سر داشتند فعال شد، مکانیزمی که تا به امروز به بشریت این امکان را می دهد تا از درگیری هسته ای تمام عیار سیاره ای جلوگیری کند. پس از آزمایش موفقیت آمیز نخستین بمب هسته ای شوروی به شماری از دانشمندان و کارگران صنعتی بالاترین نشان اتحاد شوروی اعطاء شد.
«ای.وکورچاتوف»،«گ.ان.فلروف،«یو.ب.خاریتون»،«و.گ.خلوپین»،«ک.ای.شولکین»،«یا.ب.زلدوویچ»،«ب.ال.وانیکوف»،«آ.پ.زاونیاگین»،«پ.م.زرنوف»،«م.گ. پرووخین» و برخی دیگر قهرمانان کار سوسیالیستی شدند. از جمله آنها «ا.پ.سلاوسکی»، بود که پس از مدت زمان کوتاهی در راس کل صنعت هسته ای شوروی قرار گرفت. این پس زمینه یادبودی است که در یک روز بیاد ماندنی در بیستم ماه اوت سال 2020 در ساختمان «روس‌اتم» برپا شد.


تلگرام راه توده:
https://telegram.me/rahetudeh

 

        پیج فیسبوک راه توده

 

 

 

                        راه توده شماره 759 - 8 آبان ماه  1399

 

                                اشتراک گذاری:

بازگشت