سرانجام برجام و گفتگو میان ایران و ایالات متحده حول مساله ی برنامه ی اتمی ایران با وجود به قدرت رسیدن جو بایدن دموکرات در آمریکا همچنان نا روشن است. این بر خلاف پیش بینی هائی است که بر مبنای آن با خروج دونالد ترامپ از درب کاخ سفید؛ سیاست «فشار حداکثری» هم از میدان سیاست خارجی امریکا بیرون میشود و دولت جدید ایالات متحده رویکردی مبتنی بر مذاکره و برون رفت از بن بست را در ارتباط با ایران پیش خواهد گرفت. دو کشور در پیشگام شدن برای اجرای تعهدات برجامی تفاهم ندارند و هر یک برای بازگشت به میز مذاکره خواستار اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل است. به عبارت دیگر بحث و گفتگو میان دو کشور در چارچوبی حقوقی (غیر قانونی بودن تحریم ها و ادامه ی غنی سازی) بر سر اینکه چه کسی باید پیشقدم شود متوقف مانده است.

شکست فشار حداکثری در دوره ی ترامپ، علیرغم فشار کمر شکنی که به مردم ایران وارد آورد، کمتر جای تردید دارد. آنچه اما نمیتوان با قطعیت گفت اینست که آیا بحث بر سر خاتمه ی این سیاست در دوره ی بایدن به تنش زدایی و بازگشت به گفتگو ختم میشود یا تبدیل به گره یی کور شده و دو کشور را به سراشیب رویارویی سوق خواهد داد؟ آیا طراحان فشار حداکثری نتیجه ی آنچه کاشته اند را در دولت بایدن برداشت خواهند کرد؟

تیم بایدن پیش و پس از انتخابات -  برخلاف بسیاری از مسایل دیگر از جمله قوانین مهاجرت، توافق پاریس و غیره - موضعی شفاف پیرامون برجام نداشت و بازگشت به برجام بعنوان سیاست آینده ی دولت بایدن در برابر ایران هیچگاه اعلام نشد.

آنتونی بلینکن وزیر خارجه ی آمریکا اخیرا گفت که ایران در صورتیکه به غنی سازی و لغو تعهدات برجامی اش ادامه بدهد احتمالا تنها چند هفته از تولید اورانیوم لازم برای تولید سلاح اتمی دور است. این به بیان دیگر تهدید ضمنی ایران بود که بدون اجرای تعهداتش در چارچوب برجام گشایشی در تحریمها نخواهد دید. بلینکن همچنین با وزرای خارجه ی اروپا برای هماهنگی درباره ی برجام گفتگو کرده است. آمریکا در نظر دارد با تسهیل مراودات مالی از طریق اروپایی ها و اعطای وام به ایران از طریق صندوق بین المللی پول از فشار تحریمها بر ایران بکاهند و مقدمات اقدام متقابل ایران را فراهم آورده و راه را برای از سرگیری گفتگوهای اتمی هموار کند.

بازگشت بدون پیش شرط آمریکا به برجام از سوی جمهوریخواهان و مقام های دولت پیشین ایالات متحده به ضعف دولت بایدن در برابر ایران تفسیر و تبلیغ خواهد شد. دولت بایدن از فرصتی که سیاست فشار حداکثری در اختیارش گذاشته برای امتیاز گرفتن از ایران استفاده خواهد کرد و ایران هم با آگاهی از این مساله فعلا حاضر نیست عقب نشینی کند و خود را در موضع خطرناک عقب نشینی های آینده در هنگام مذاکرات بویژه درباره ی مسايل موشکی و حقوق بشر قرار دهد. ولی چون اکثریت جمهوریخواهان و دموکراتها مخالف مذاکره با ایران هستند و گفتگو را تنها در صورتیکه ایران برنامه ی اتمی اش را متوقف و به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کند قابل قبول میدانند، بایدن در موضع دشواری است و نرمش در برابر ایران چالشی در داخل آمریکا برای وی خواهد شد. ایران بدون در نظر گرفتن میراثی که دولت ترامپ برای بایدن باقی گذارده و در جا زدن در مساله پیش پا افتاده  پیشقدم شدن برای مذاکره کشور را زیر فشار تحریمها باز هم ضعیف تر و آسیب پذیرتر کرده و چه بسا آنرا در مسیر رویارویی با اسراییل، متحدان عرب منطقه یی اش مانند عربستان و امارات و بحرین و نیز ایالات متحده  قرار خواهد داد. اسراییل بی وقفه به تحریک ایران با حملات نظامی به نیروهای نزدیک به ایران در منطقه یا خرابکاری در داخل ایران ادامه میدهد. این احتمال وجود دارد که فشار حداکثری که به گمان بسیاری از درب سیاست خارجی کاخ سفید بیرون شد از پنجره ی آن با نتایجی فاجعه بار باز گردد.

آیا پاسخ این بغرنجی در گرو آنست که ابتدا معلوم شود کدامیک از طرفین ایران  و امریکا باید به برجام بازگشته و تعهدات مندرج در آن را از سر گیرند؟ اگر مسئله تنها در پاسخ به همین سئوال قابل حل باشد، آنگاه باید دید کدامیک از طرفین ابتدا برجام را نقض و از آن خارج شده و کدامیک، پس از این اقدام، تعهدات برجامی خود را نقض کرده است. طرح موضوع اگر از این زاویه مطرح شود، آن که ابتدا باید به برجام بازگردد امریکاست زیرا این آن کشور بوده که برجام را ترک کرده و اروپا نیز به تاسی از آن و یا زیر فشار آن مفاد مندرج در برجام را نقض کرده که باید این نقض را جبران کند. در این معادله و تا اینجای کار، استدلال ایران برای قبول تعهدات برجامی قابل دفاع است. یعنی همان نکته ای که رهبر جمهوری اسلامی سه روز پیش اعلام کرد: امریکا با لغو تحریم هائی که پس از خروج از برجام وضع کرده به برجام بازگردد و اروپا نیز برای اجرای مفاد برجام کمر همت را ببندد تا ایران هم به اجرای چارچوب و مفاد برجام بازگردد و گفتگوها در چارچوب مذاکرات برجام و به دور از تهدید و فشار و در شرایطی متناسب به یک مذاکرات سیاسی عادلانه آغاز شود!

          ‍

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده