فروردین ماه

1 - بدستور سپهدار رئیس الوزرا، حیدر عمو اوغلی و یارمحمد خان دو تن از مجاهدین تند رو توقیف شدند.

 اردیبهشت ماه

1 - در اصفهان به علت قحطی و کمیابی نان عده ای از زنان دست به تظاهرات زدند. آنها به حالت اجتماع به اداره بلدیه رفته ضمن حمله به عمارت بلدیه وغارت اموال، رئیس بلدیه را به قتل می رسانند و جسد او را در میدان شاه آویزان می کنند و سپس به غارت ادارات دولتی پرداخته و محبوسین را از زندانها آزاد می کنند. به دستور حکمران به روی آنان آتش گشوده می شود. چندین نفر زخمی و سپس متفرق می شوند.

خرداد ماه

1  -قانون طبابت به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

تیر ماه

1 -محمد علی میرزا شاه مخلوع به اتفاق برادرش ملک منصورمیرزا شعاع السلطنه با مقادیر زیادی اسلحه وسپاه عظیم برای تصرف پایتخت از روسیه وارد گمش تپه شد.

2 -محمد علی میرزا طی تلگرافی امورکشور را تا ورود خود به تهران به سپهداررئیس الوزرا محول نمود.

3 - صمصام السلطنه بختیاری به وزارت جنگ منصوب شد.

مرداد ماه

1 - صمصام السلطنه وزیران خود را تعیین و معرفی کرد.

2 - صمصام السلطنه پروگرام دولت را در4 اصل به مجلس تقدیم نمود :

اصل اول - تبدیل انتخابات مجلس شورای ملی به یک درجه ای.

اصل دوم - حق تجدید نظر در قانون اساسی .

اصل سوم – خواستن اختیارات بیشتر برای وزیران .

اصل چهارم – حق انفصال مجلس برای شاه و نایب السلطنه .

 3 -طرفداران محمد علیشاه در تهران به امر دولت بازداشت شدند. امین الدوله، ظهیرالاسلام (امام جمعه تهران) و مجدالدوله جزء بازداشت شدگان هستند. به هنگام توقیف مجدالدوله کار به زد و خورد کشید و زن و بچه او به سفارت روس رفتند.

4 - اسلحه خریداری شده از دولت روسیه وارد شد.

5 - ابوالفتح میرزا سالارالدوله با دوهزارسوار و پیاده وارد کرمانشاه شد و ضمن تلگراف تند و سختی به مجلس، خواستارسلطنت محمد علی میرزا شد.

6  - دبیرالملک از وزارت پست و تلگراف معزول و به جای وی معاضدالسلطنه وزیر شد.

7 - عده کثیری درمشهد دست به تظاهرات علیه رژیم مشروطه زدند. این عده درحرم مطهرثامن الائمه وسایر بقاع متبرکه اجتماع نموده برای سلطنت محمد علیشاه مشغول اقدام شدند. در اثر زد وخورد عده زیادی مقتول ومجروح شدند.

8 - اولین برخورد جنگی بین قوای بختیاری و قوای دولتی با سپاه محمد علی میرزا در فیروز کوه آغاز شد. در این نبرد رشیدالسلطان فرمانده سپاه محمدعلی میرزا کشته شد. فرماندهی قوای دولت را معین همایون بختیاری برعهده داشت .

شهریور ماه

1 - قوای دولتی و مجاهدان ارمنی و نیروی بختیاری به سرکردگی یپرم خان و سردار بهادر و سردار محتشم به استقبال قوای محمد علی میرزا رفتند و درمقابل نیروی ارشدالدوله آرایش جنگی گرفتند. زد و خورد بین دوسپاه درامام زاده جعفر ورامین آغاز شد.

2 - ارشد الدوله از سپاه دولتی شکست خورد و پس از برداشتن چند زخم به اسارت در آمد. افراد باقیمانده سپاه وی متواری شدند.

3- ارشدالدوله دردادگاه زمان جنگ محاکمه و محکوم به اعدام شد و حکم به مرحله اجرا در آمد. آنگاه نعش وی را قریب یکهفته در توپخانه به معرض نمایش گذاردند.

4 - قوای سالارالدوله به دولت آباد ملایر رسید. امیرافخم حاکم ملایر پس از مختصر دفاعی شکست خورد و دویست کشته برجای گذارد و مخازن اسلحه وی به دست سالارالدوله افتاد.

5 - سالار الدوله سلطان آباد عراق را تصرف کرد و مبلغی از ثروتمندان و مشروطه خواهان جریمه گرفت .

6 - جنگ بین منصور میرزا شعاع السلطنه و قوای دولتی درحوالی مازندران آغاز شد که منجر به شکست شعاع السلطنه گردید.

مهر ماه

1 - سالارالدوله خود را شاه خواند.

2- درباغشاه نوبران جنگ شدیدی بین قوای دولتی و سالارالدوله به وقوع پیوست. سالارالدوله پس از چند ساعت مقاومت شکست خورده فرار کرد.

آبان ماه

 1 -صمصام السلطنه با هیئت وزیران درمجلس حضور یافته اظهارکرد تقاضای سفارت روسیه نسبت به رفع تعرض از املاک شعاع السلطنه را پذیرفته است و ژاندارم خزانه باید آنجا را تخلیه کند .

2 -قانون انتخابات مجلس شورای ملی در53 ماده به تصویب رسید. به موجب این قانون انتخابات در سراسر کشور یک درجه ای خواهد بود.

آذر ماه

1 - سفارت روسیه اولتیماتومی برمبنای سه اصل به دولت داد و برای آن چهل و هشت ساعت مهلت قائل شد. اصول سه گانه عبارتست از :

- اخراج مورگان شوستر آمریکایی .

- استخدام اتباع خارجی با اجازه روس و انگلیس .

- پرداخت خسارت لشکرکشی روسیه به ایران .

2 - جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی با شرکت وزیران برای اتخاذ تصمیم درباره اولتیماتوم روسیه تشکیل شد. وزیر خارجه (وثوق الدوله) گزارشی از سابقه امر به مجلس داد و پیشنهاد نمود مجلس با آن موافقت نماید. در این جلسه عده زیادی از نمایندگان با حرارت و احساسات سخن گفتند. سرانجام مجلس به اتفاق آرا اولتیماتوم روسیه را رد کرد. هنگامی که مجلس سرگرم بحث درباره اولتیماتوم بود هزاران نفر از مردم تهران در اطراف مجلس علیه روسیه و اعمال خشونت بار عمال روس تظاهرات می کردند.

-3  میرزا احمد خان مشیرالسلطنه صدراعظم سابق مورد سوء قصد قرارگرفته و به سختی مجروح گردید. دراین سوء قصد برادر زاده او و درشکه چی به قتل رسیدند.

4 - به دنبال اولتیماتوم روسیه تزاری به ایران و انتشار آن موجی از خشم وغضب در مردم پدیدارشد. بازار تهران و شهرها تعطیل شد و مردم ضمن تظاهرات همه جانبه آماده دفاع از وطن شدند .

5 - میرزا احمد خان علاءالدوله از امنای درجه اول دولت به هنگام خروج از منزل خود به ضرب چند گلوله به قتل رسید .

6 - به دنبال رد اولتیماتوم روس توسط مجلس شورای ملی، قوای روس که در تبریز و رشت اقامت داشت وارد قزوین شد .

7- علمای حوزه علمیه نجف و کربلا پس از اطلاع از اولتیماتوم روسیه تزاری تصمیم گرفتند برای نجات ایران و مبارزه با روس وارد ایران شوند و هدایت جامعه مسلمان ایران را برعهده بگیرند.

8 - سیل روحانیون و علمای نجف و کربلا و سامره به سوی ایران سرازیر شد و عده زیادی از علماء وارد کرمانشاه شدند .

9- آخوند ملامحمد کاظم خراسانی مجتهد صاحب کتاب کفایه الاصول بطور ناگهانی درگذشت و در نجف و کربلا و سامره و تمام شهرهای ایران تعطیل عمومی شد و مردم به عزاداری پرداختند. بازار اصناف سه روز تعطیل کردند .

10  - سفارت روسیه طی یادداشتی اعلام کرد چنانچه ظرف شش روز سه خواسته آنها جامه عمل نپوشد چهارهزارسرباز روسی وارد تهران خواهند شد .

11-  بنا به تقاضای دولت جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی برای اتخاذ تصمیم درباره یادداشت روس تشکیل یافت. صمصام السلطنه از مجلس اختیار خواست تا اولتیماتوم دولت روسیه را بپذیرد و یا پنج نماینده تعیین کنند که آنها به اتفاق هیئت دولت تصمیم به قبول خواسته های روسیه بگیرند. مجلس با هر دو پیشنهاد مخالفت کرد .

12 - یپرم خان رئیس نظمیه به مجلس اولتیماتوم داد تا ظرف چهار ساعت مجلس تصمیم خود را بر یکی از دو اصل اتخاذ کند:

-  اولتیماتوم روسیه را قبول نماید.

-  پنج نماینده با اختیار تام از بین خود انتخاب نمایند تا اولتیماتوم را قبول نمایند .

13 - مجلس شورای ملی تسلیم یپرم خان شد و از بین خود پنج نماینده تعیین نمود تا به اتفاق هیئت وزیران اولتیماتوم روس را قبول کند. سید حسن مدرس، فهیم الملک، سرداراسعد بختیاری، شیخ ابراهیم زنجانی وسعید الاطباء جزو پنج نفر بودند .

14 - دولت تصمیم مجلس را مبنی بر قبول اولتیماتوم از طرف نمایندگان منتخب به سفارت روس اعلام کرد.

-15 درگیلان قزاقان روسی دست به کشتار و قتل و غارت زدند. رئیس نظمیه را دار زدند و ده نفر محترمین را به روسیه تبعید نمودند .

16 - در جلسه امروز مجلس بین افتخارالواعظین و ادیب التجار و میرزا علی بر سر رد یا تصویب اولتیماتوم گفتگو و هیاهو شد و کار به مشاجره و زد وخورد کشید . افتخارالواعظین به شدت مضروب و مجروح گردید. موتمن الملک دستور داد نمایندگان منازعه کننده را حبس کردند .

17-افتخار الواعظین پس از خلاصی از حبس از نمایندگی مجلس استعفا داد .

18 - در جلسه امروز مجلس شیخ محمد خیابانی علیه روسیه سخن راند و اعمال آنان را بشدت نکوهش نمود و اضافه کرد اولتیماتوم روس را نباید قبول کرد.

19- بعد از ظهر امروز حسین خان معین الوزاره رئیس کابینه وزارت خارجه در منزل مورگان شوستر امریکائی حضور یافته و به وی ابلاغ نمود از سمت خزانه داری کل معزول شده است و باید هرچه زودترخاک ایران را ترک نماید .

20-  بین عده ای از سربازان روسی و مامورین نظمیه در تبریز زد و خوردی روی داد. در این زدوخورد چندین پلیس به شهادت رسیدند .

21 - از بامداد امروز مجددا بین قزاق های روسی و مردم و پلیس جنگ در گرفت. روس ها قسمتی از بازار و خیابانها را به آتش کشیدند و دکاکین را غارت و تاراج کردند .

22-   سالارالدوله با لشکری مجهز وارد کرمانشاه شد. این بارقصد او تصاحب تخت و تاج ایران است.

 دی ماه

1 - قزاقان روسی در تبریز درسطوح وسیعی دست به کشتار زدند. روس ها عده ای را به وضع دلخراشی با نفت و بنزین سوزاندند وعده ای را نیز درتنور آتش انداختند.

-2 درمشهد بین عده ای ازمستبدان و مشروطه خواهان نزاع خیابانی درگرفت و قزاقان روس امورشهر را در دست گرفتند .

- 3فرمان انتخابات دوره سوم قانونگذاری به طریق یک درجه ای از طرف نایب السلطنه صادر شد. ناصرالملک طبق بخشنامه ای وزارت داخله را به اهمیت موضوع توجه داد .

 -4 یک مجلس عالی در دربار با حضور نمایندگان مجلس, وزراء, رجال و مقامات مملکتی تشکیل شد. هیئت دولت رویه مجلس را نسبت به رد اولتیماتوم روسیه مورد انتقاد و نکوهش قرار داد و مشکلات کشور را متوجه اعمال مجلس دانست و از ناصرالملک درخواست نمودند تا مجلس را منحل کند.

5- ناصرالملک نایب السلطنه پیشنهاد دولت را مبنی بر انحلال مجلس پذیرفت و فرمان آن را صادر کرد و یپرم خان رئیس نظمیه مامور بستن مجلس شد.

6 - مجاهدین تبریز برای جلوگیری از فجایع روس ها دست از جنگ های خیابانی کشیدند .

7- یپرم خان با عده ای از فدائیان خود به مجلس شورای ملی رفته وکلاء را از مجلس اخراج کرد و درب مجلس را قفل نموده و دستورداد کسی را به آنجا راه ندهند.

-8  قزاقان روسی بر شهر تبریزمسلط شدند و کلیه امور آنجا را تحت سیطره خود قرار دادند .

9 - به دنبال تسلط کامل قزاقان روس در شهر تبریز شاهزاده امان الله میرزا ضیاءالدوله فرمانده قشون آذربایجان و نایب او درکنسولگری انگلیس متحصن شدند.

10 -عبدالحسین میرزا فرمانفرما و یار محمد خان سردارکل برای سرکوبی سالارالدوله با لشکری آراسته به سوی کرمانشاه حرکت کردند.

11- ناصرالملک به تبعید مخالفین خود پرداخت. عده ای از نمایندگان مجلس را که عضو حزب دموکرات بودند و جمعی ازروزنامه نگاران را تبعید کرد.

12 - میرزا علی آقا ثقه الاسلام تبریزی مجتهد تبریزهنگام خروج از منزل خود توسط عده ای از اعضاء کنسولگری روس دستگیرشد. درهمان روز عده ای قریب دویست نفر از طرف روس ها دستگیر و به زندان کشیده شدند.

13 - روس ها در تبریز ثقه الاسلام و هفت نفر دیگر از مجاهدین را به دار آویختند .

14 -امان الله میرزا ضیاء الدوله که در کنسولگری انگلیس در تبریز متحصن شده بود با اسلحه گرم خود کشی کرد .

15- به پیشنهاد هیئت وزیران و فرمان ناصرالملک نایب السلطنه مسیومرنارد بلژیکی رئیس کل گمرک ایران بجای مورگان شوستر امریکائی موقتا به مقام خزانه داری کل تعیین شد .

16 - در جنگ سختی که بین قوای دولتی و سپاهیان سالارالدوله رخ داد مدعی تاج و تخت ایران شکست خورده عقب نشینی کرده وکرمانشاه به تصرف قوای دولتی در آمد .

-17به دستورعبدالحسین میرزا فرمانفرما عده ای از اهالی کرمانشاه به جرم همکاری با سالارالدوله اعدام شدند. درمیان اعدام شدگان پنج روحانی نیز بودند.

18 - مورگان شوستر خزانه دارکل ایران که بر اثر اولتیماتوم روس برکنار شده بود با دریافت خسارت تهران را ترک کرد .

اسفند ماه

1 - محمد علی میرزا که چندی در نواحی مرزی ایران به هوای تصرف تاج وتخت به سرمی برد مایوسانه ایران را ترک و به روسیه عزیمت نمود .

2 - درتمام شهرهای آذربایجان برف سنگینی بارید و سرمای شدیدی ظاهرشد بطوریکه این سرما در 50 سال اخیر بی سابقه بوده است. تعداد زیادی احشام و چهارپایان در آغل و اصطبل تلف شدند. همچنین در سایرشهرهای شمالی وغربی ایران سرمای شدیدی حادث شد. در همدان به علت نزول برف سنگین مردم به مدت یک هفته از خانه های خود خارج نشدند و عده ای از مردم نیز تلف گردیدند و کلیه راههای ارتباطی در آذربایجان و غرب مسدود گردید.

-----------------------

درباره  اعدام حاج میرزا علی خان ثقه الاسلام تبریزی که توسط روس های تزاری در تبریز در روز عاشورا به دار آویخته شد: وی مجتهدی وطن پرست بود و به همراه او هفت نفر دیگر از آزادیخواهان و مجاهدان نیز اعدام شدند.

لینکهای شماره های گذشته:

1 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/desamr/862/bala.htm

2 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/desamr/863/bala.html

3 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/864/bala.html

4 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/865/bala.html

5 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/866/bala.html

6 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/867/bala.htm

7 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/868/bala.html

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده