به قلم احمد شاملو

 حمد شاملو:

نخستین بار که احسان طبری را دیدم. در کمیته ولایتی حزب توده ی بابل بود...تقریبا همه ما دانش اموزان دبیرستان شاهپور  پس از پایان کار مدرسه به حزب می رفتیم که جلسات کتاب خوانی و بحث و سخنرانی بود و باید نوشت که کلاسهای مفید و اموزنده ای بود وبسا چیزها که از این جلسات اموختیم. در یکی از همین جلسات بود که احسان طبری را دیدم...

جوانی بلند بالا. خوش رو و خوش بیان و جذاب..... سخنوری شیرین گفتارکه شنونده را تسخیر می کرد. قرار بود روزنامه صفا به عنوان ارگان حزب توده مازندران وزیر نظر احسان انتشار یابد....

احسان به چند تنی از ما تکلیف نوشتن مطالبی برای روزنامه کرد.

اولین مقاله ای که نوشتم با استفاده از قصیده معروف ناصرخسرو شاعر زجر کشیده ایران بود:

نشنیده‌ای که زیر چناری، کدوئی
بررُست و بردمید برو بر، به روز بیست؟
پرسید از آن چنار که «تو چند ساله‌ای؟»
گفتا «دویست باشد و اکنون زیادتی است»
خندید به او کدو که «من از تو به بیست روز
برتر شدم، بگو تو که این کاهلی ز چیست»
او را چنار گفت که «امروز، ای کدو
با تو مرا هنوز نه هنگام داوری است
فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان
آنگه شود پدید که از ما دو، مرد کیست»
 

"نشنیده ای که زیر چناری کدوبنی..." بود...

احسان مقاله را که خواند با صراحتی تمام گفت:

چه شعر قشنگی را انتخاب کردی ولی چه بسیار پرت و نا مربوط  مطلب را پروراندی...

دمق شدم و صدایم در نیامد، که گفت :

- حالا لازم نیست که بلافاصله روترش کنی. باید یاد بگیری که عیب کارت را بنمایند... و انگاه با حوصله ی یک معلم دلسوز به راهنمایی پرداخت و ان مقاله را چنان که می خواست پرورانید و به چاپ سپرد و از ان پس همیشه و در هر شرایطی معلم و راهنما و راهگشای من بود ...

تا انجا که من میدانم. یعنی در واقع از سال 1322 تا 1327 (ترور نا تمام شاه و تصویب غیر قانونی بودن فعالیت حزب توده ایران در مجلس که لایحه ان را دکتر اقبال بعنوان نخست وزیر به مجلس بدره بود) که نخستین دربدری های این دوره شروع شد و سپس تا سال 1332 که مزه تلخ اوارگی های بعد از 28 مرداد را چشیدم. احسان طبری به عنوان فیلسوف، نویسنده  پژوهنده، منتقد، نوساز و نوپرداز زبان فارسی بویژه در روزنامه نگاری نقشی داشت که مانند آنرا در صد سال اخیر- دست کم - من نمی شناسم.

بزرگانی چون طالبوف، صوراسرافیل، کاظم زاده ایرانشهر، دهخدا، صادق هدایت و ده ها تن از راه مطبوعات وابسته به حزب توده که در سال هایی که برشمردم از گسترده ترین و مردمی ترین نشریه های زبان فارسی بودند به خوانندگان، بویژه جوانان آنروزی معرفی شدند و اگر درستی این نکته را بپذیریم، ناگزیر باید به این مطلب نیز توجه کنیم که بدون اگاهی، روشن بینی و پیگیری - همین سه واژه نیز خود پرداخته آن دورانند- مردی که یا خود بر سر این مطبوعات بود و یا از دور بر آنها نظاره می کرد...چنین پدیده ای روی نمی داد...

اما کار احسان طبری به این رده مختصر نمی شود... به کمک و گاه به اصرار او بود که گویندگان و سرایندگانی چون نیما یوشیج و سازندگانی چون پرویزمحمود و یا از جوانترها، باغچه بان، ناصحی، حنانه، گلسرخی... از پرده انجمن ها و گروهای کوچک دوستانه بیرون آمدند و نام و کارشان بر زبان ها افتاد. باز احسان و تنها او بود که کسانی چون ابراهیم گلستان، منصورشکی، پرویزداریوش را که خود در این مسیر بودند به پی جویی بیشترادبیات امریکایی تشویق کرد. نام هایی چون اشتاین بک، فاست، درایز، ارنست همینگوی... نخستین بار از راه اعضا و یا دوستاران حزب توده و به پشتیبانی شخص طبری در نوشته های فارسی شناخته شدند و هم او بود که ویژگی های هنری این نویسندگان را نشان داد. اگاهی شگفت انگیز احسان طبری به زبان های فرانسه، انگلیسی و عربی و دیرتر روسی و المانی، البته با پشتوانه، میدانی در اختیارش می نهاد که بیشتر خود او می توانست در آن تک تازی کند.

به ترجمه ی دلپذیر و استادانه "برنای تیره پشت" اثر مایاکوفسکی. نگاه کنید. انگاه خواهید دانست که من در باره ی چه انسانی حرف میزنم... آنهم در سالهای 20، یعنی زمانی که بیش از هفتاد درصد مردم امروزی ایران هنوز به دنیا نیامده بودند.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده