راه توده                                                                                                                                                       بازگشت

ماتریالیسم تاریخی
تضاد بزرگ دوران ما
علم درخدمت مردم
یا برای تشدید استثمار
امیرنیک آئین



سرمایه داران از انقلاب علمی و فنی برای افزایش سود و تشدید استثمار زحمتکشان استفاده می کنند و بخش بیشتراکتشافات علمی و منابع عظیم مادی را برای مقاصد جنگی بکار می برد. این درحالی است که روشنفکران، به صفوف مزدبگیران می پیوندند!
 

 

(7)
انقلاب علمی و فنی عبارت است ازیک روند بغرنج تکامل پرشتاب و بسیارپیوسته دانش و تکنیک معاصرکه درآن علم بلافاصله درپیشاپیش ترقی تکنیکی قرارمیگیرد و خود بیش ازپیش به یک نیروی مولده بلاواسطه بدل شده و موجب ایجاد انقلابی درنیروهای مولده می گردد. این یکی ازویژگی های اساسی و خصوصیات عمده دوران معاصراست.

محتوی انقلاب درعلوم عبارت ازکشفیات دورانسازو دست آوردهای عظیم تئوریک در رشته های مختلف علوم طبیعی و تکنیکی، بویژه در 25- 20 سال اخیراست. البته در گذشته نیزدرطی قرون، علم، هم مراحل ثبات نسبی و گردآوری کمّی آگاهی های تازه را گذرانده و هم مراحل جهشی با تغییرات بنیادی و کیفی و انقلاب درنظریه ها و تئوریها را. درمراحل ثبات نسبی، اگرچه ترقی علم قطع نمیشود ولی آگاهی های تئوریک اساسی تقریبا بدون تغییر می ماند؛ درحالیکه تغییرات کیفی و کلی این تئوری ها و تزهای اساسی- پس ازهرمرحله گردآوری کمی- یک انقلاب درعلم به شمار می آید.

محتوی انقلاب درفنون و بویژه درتکنیک تولید مادی عبارتست از تغییرات عمیق و ریشه ای در زمینه وسائل کار، در زمینه موضوع کار و درتکنولوژی. البته، درگذشته نیز علاوه برانقلاب درعلوم تاریخ بشری بارها انقلاب درتکنیک را به خود شناخته است، که درماهیت امرانقلاب و تغییرات کیفی و جهشی درزمینه آلات و ابزار تولید بوده است. اینگونه انقلاب درتکینک که متناوبا تولید اجتماعی را ازپایه متحول می سازد، بخش جدائی ناپذیری ازمنطق درونی تکامل نیروهای مولده است.

بین انقلابات در زمینه علوم و انقلابات در زمینه فنون همیشه رابطه ای درونی و مستحکم وجود داشته و این رابطه هرچه جامعه به جلو رفته، قوی ترو بلاواسطه ترشده است. در حال حاضر ما بروشنی شاهد این پیوند و تغییرات عمیق در رشته تولید و وسایل کار، وابسته به تکامل دانش ها هستیم. این امر از راه تطبیق و به مرحله اجرا درآمدن کشفیات تئوریک علمی و بویژه ازطریق خود کارکردن بغرنج و همه جانبه روند تولید، و از طریق بکار گرفتن وسیع ماشین های محاسبه الکترونیکی یا شمارگرها و شیمیائی کردن روند های تولیدی و استفاده ازبرخی منابع جدید انرژی و غیره حاصل شده است. اگر در گذشته، فاصله بین انقلاب علمی و سپس نتایج و بازتاب آن درتکنیک زیاد بود و معمولا تاثیربلافاصله و مستقیم جهش کیفی علم، درتکنیک، دیده نمیشد؛ درحال حاضراین تاثیر هرچه سریع تر و همه جانبه تر و بلاواسطه ترخود نمائی می کند.

ما درحقیقت اکنون دربرابر یک روند واحد و عظیم نوین قرارداریم، روندی که دارای دو جنبه، دو جهت است و تاثیرآن برمجموعه حیات اجتماعی بیشتر و سریع تر می شود. وابستگی متقابل و تاثیرمتقابل دو جنبه این روند- انقلاب علمی و انقلاب فنی- ازاینجا نیز مشهود می شود که انقلابات علمی زمینه را برای انقلابات فنی آماده می کند و خود این انقلابات تکنیکی، شرایط لازم مادی را برای تکامل علوم فراهم ساخته و کشفیات بعدی را ضرور می کند. این وابستگی و تاثیرمتقابل نیزدر زمان ما به مرحله کیفیتا نوئی ارتقاء یافته است؛ و ما واقعا با یک پدیده نوین، با یک روند واحد که آنرا انقلاب علمی و فنی می نامیم روبروهستیم. چنین انقلابی – همه جانبه و پرشتاب و بغرنج- درگذشته سابقه نداشته است.

این درخشانترین و چشمگیرترین جهش، در تاریخ مناسبات بین انسان و طبیعت، در شناسائی طبیعت بوسیله انسان و استفاده ازقوانین آن در تولید است. این جهش کیفی، مرحله ای کیفیتا نو درتکامل نیروهای مولده و تغییر پایه فنی تولید زیرتاثیرمستقیم و بلافاصله کشفیات عظیم دانش معاصراست.

درکنار و به موازات انقلاب اجتماعی، انقلاب علمی و فنی جریان دارد که در تمام رشته های علم و فن و نیروهای مولده تحولی بزرگ ایجاد می کند و عامل مساعد بزرگی برای نیروهای انقلابی و مترقی است و برعکس برمشکلات نیروهای محافظه کار و ارتجاعی بیشترخواهد افزود.

(8)
انقلاب علمی و فنی نه فقط ایجاد رشته های نوین صنایع را امکان پذیرساخته بلکه موجب گسترش عظیم تولید مادی و ازدیاد قابل ملاحظه بازده کاراجتماعی شده است. انقلاب علمی و فنی دارای ریشه های عمیق اجتماعی و علمی یا معرفتی است و روندی است عینی و ضرور که قانونمندی های جهان شمول تکامل نیروهای مولده و از ضرورت های درونی رشد جامعه ناشی می گردد. انقلاب علمی و فنی فعالیت انسانی را درتمام رشته ها و شئون و به نحوی فزاینده از کار بدنی و ازتبعیت کامل نسبت به ماشین آزاد می کند و عمیقا خصلت آنرا تغییرمی دهد. درنتیجه آن، اهمیت و وزن مخصوص کادرهای پژوهشی و طراحی، مهندسان تکنیسین ها و همچنین اهمیت و نقش سطح مهارت فنی کارگران فزونی می یابد. انقلاب علمی و فنی ازاین رو درترکیب و ساختارصنفی و حرفه ای طبقات اجتماعی تاثیرجدی و عمیق میکند و درسطح آگاهی طبقه کارگرو افزایش نقش و مقام این طبقه درتولید و درحیات اجتماعی موثرواقع میشود. دراعلامیه کنفرانس احزاب کمونیستی و کارگری گفته می شود در دوران ما که علم مستقیما به صورت نیروی مولده در می آید عده روزافزونی از روشنفکران وارد صفوف مزد بگیران می شوند. منافع اجتماعی آنان با منافع طبقه کارگر در می آمیزد تمایلات آفریننده آنان درمقابل ضرورات پویه سود جویانه سرمایه داری انحصاری قرارمی گیرد. گروه های مختلفی از روشنفکران با وجود وضع و موقعیت گوناگونی که دارند بیش از پیش با انحصارها و سیاست امپریالیستی دولت ها برخورد پیدا می کنند. اتحاد زحمتکشان یدی و فکری روزبه روز به عامل مهمی بدل میگردد.

انقلاب علمی و فنی دررابطه انسان با تکنیک و با مصرف و همچنین درمجموع مناسبات اجتماعی و درمعاش روزمره و آنچه که "نحوه زندگی" نام دارد موثر واقع شده و می شود. اثرات آن درجهان بینی مردم، درطرز فکرمردم انکار ناشدنی است. بنابراین انقلاب علمی و فنی درحیات جامعه تاثیرنیرومند و همه جانبه اقتصادی و اجتماعی و سیاسی دارد. این، سلاح پرتوان و بی سابقه تحول اجتماعی و وسیله تغییر همه جانبه مناسبات اجتماعی و بوجود آورنده محمل های واقعی برای بهبود زندگی توده های زحمتکش، برای شکوفائی دمکراسی درجامعه، برای آزادی انسان، برای گذار ازحیطه جبر، به افق اختیاراست.

(9)
دراینجا به یک نکته مهم باید توجه داشت. و آن اینکه اگر چه انقلاب علمی و فنی درسطح جهانی انجام می گیرد و بازتاب آن در زمینه های مختلف حیات اقتصادی و اجتماعی درهمه کشورها و نه فقط درکشورهای پیش افتاده، بلکه بطرق مختلف درکشورهای درحال رشد نیز مشهود می گردد. ولی این بازتاب و ابعاد آن و چگونگی آن و تاثیرات آن، وابسته است به مناسبات تولیدی حاکم درهر جامعه. علم ازهمان بدو پیدایش خود در پیوند مستقیم و نزدیک با رشد جامعه بوده و توسط شرایط اجتماعی- اقتصادی مشخص، تعیین میشده و بنوبه خود، بر تولید مادی و سیستم مناسبات اجتماعی، بسته به شرایط مشخص مناسبات تولیدی حاکم تاثیرمی گذاشته است. درحال حاضر و درمورد انقلاب علمی و فنی این وابستگی روشن تر ازهمیشه دیده می شود. مناسبات تولیدی سرمایه داری ترمزکننده بهره گیری ازدست آوردهای علم و فن مدرن، به سود تمامی جامعه است. سرمایه داری حاکم این روند را به گسترش یک جانبه و متضاد، آنهم دروابستگی به سود سرمایه داری سوق می دهد. درحالیکه درجامعه سوسیالیستی شرایط لازم فراهم می آید تا محتوی انقلاب علمی و فنی هرچه بیشترو فزون ترشکوفان گردد و این روند عظیم به تکامل مداوم و همه جانبه و موزون جامعه درمجموع خویش خدمت نماید. انقلاب علمی و فنی هنگامی تمام محتوی تحول بخش خویش را ظاهرمی سازد که برزمینه انقلاب اجتماعی صورت پذیرد.
دراین باره اعلامیه کنفرانس جهانی احزاب کمونیست و کارگری می گوید "انقلاب علمی و فنی در برابر انسانیت امکانات بی سابقه ای برای دگرگون ساختن طبیعت و ایجاد ثروت های عظیم مادی و چند برابرکردن استعدادهای خلاقه انسان پدید آورده است. درحالیکه این امکانات می بایست برای خیرهمگان مورد استفاده قرار گیرد، سرمایه داران ازانقلاب علمی و فنی برای افزایش به سود خود تشدید استثمار زحمتکشان استفاده می کنند. انقلاب علمی و فنی روند اجتماعی شدن اقتصاد را تندتر می کند و این امردرشرایط سیطره انحصارها به تجدید تناقضات اجتماعی درمقیاس های بزرگتر و با شدت بیشتر منجر می شود. مقدم برهمه اینها تضاد بین امکانات فوق العاده ای است که انقلاب علمی و فنی ایجاد کرده و موانعی که سرمایه داری در راه استفاده از این امکانات به مصلحت سراسر جامعه بوجود می آورد و بخش بیشتراکتشافات علمی و منابع عظیم مادی را برای مقاصد جنگی بکار می برد و بدین سان ثروت های ملی را تلف می کند...." درسوسیالیسم درست بر عکس، "رسوخ علم درعرصه های گوناگون حیات اقتصادی و اجتماعی، استفاده کامل از دورنماهائی که انقلاب علمی و فنی برای رشد شتابان اقتصادی و برآوردن نیازمندی های تمام اعضاء جامعه بدست می دهد، درنتیجه خصلت سوسیالیستی مالکیت، دراثر سازمان و برنامه ریزی تولید، بوسیله شرکت فعال زحمتکشان یدی و فکری دراداره و مدیریت اقتصاد امکان پذیرگردیده است. گسترش هرچه وسیع تر انقلاب علمی و فنی، که به صورت یکی ازمیدان های نبرد بین سرمایه داری و سوسیالیسم درآمده است یک خواست موکد جامعه سوسیالیستی است.

این تصریح اعلامیه مشترک احزاب برادرو نام بردن ازانقلاب علمی و فنی به مثابه یک میدان نبرد بین سرمایه داری و سوسیالیسم باردیگر اهمیت و جای آنرا درجامعه معاصر معین میکند. انقلاب علمی و فنی پایه مادی فنی جامعه را دگرگون میکند و برای ازبین بردن تضاد بین شهرو ده، بین کاریدی و کارفکری محمل ضروررا فراهم میکند. این انقلاب، عامل مادی قاطعی برای تامین گذارازسرمایه داری به کمونیسم است. نتایج و دست آوردهای این انقلاب موجبات اجتماعی شدن بازهم بیشترتولید و شرایط تبدیل مالکیت خصوصی به مالکیت اجتماعی بروسایل تولید را فراهم تر می سازد. نتیجه ای که ازاین بحث می گیریم این است که انقلاب سوسیالیستی و انقلاب علمی و فنی دوجنبه از لحظه واحدی درتکامل تاریخی جامعه بشری محسوب می گردند؛ دو جنبه از یک روند عینی که متقابلا یکدیگررا مشروط می کنند و بریکدیگرتاثیرمی گذارند و این روند عینی واحد عبارت است از عروج انسان برقلل تازه تمدن، عبارتست از نیل به کمونیسم.


راه توده 159 03.12.2007

فرمات PDF :                                                                                                        بازگشت