روز شمارتاریخ  ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

چهره ایران

زیر سایه اقتدار

رضا شاه

زیر و رو می شود

در مرور تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 به سال 1307 رسیده ایم. سالی که ماشین دولتی نظم و قانون پیدا می کند، مدارس گسترش می یابند، بانک ملی راه اندازی می شود، قانون استعماری کاپیتولاسیون لغو می شود، برای رانندگی آئین نامه تدوین می شود، عدلیه بصورت ریشه ای بنیان گذاری می شود که "داور" دراین زمینه نقش اصلی را دارد و دهها تصمیم مثبت دیگر گرفته می شود و در این تصمیمات و اصلاحات رضاشاه نقشی مثبت و مبتکر را دارد. اما در همین سال نیز رضاشاه خوی فاشیستی خود را نیز نشان میدهد. با حمله نظمیه امنیتی اش به خانه سید حسن مدرس، در دستور برای پوشیدن لباس متحدالشکل در ادارات و مدارس، برکناری های نظامی نه براساس قانون بلکه بر اساس اراده خویش. گاه مجلس را دور می زند و گاه از مجلس تمکین می کند. رئیس دولت را او تعیین می کند و مجلس تائید، درحالی که مطابق قانون باید عکس آن می بود. درهمین سال مطابق آمار، در تهران شمار اتومبیل های شخصی با شمار درشکه های کرایه تقریبا برابری می کند. اتومبیل های شخصی 490 دستگاه، اتومبیل کرایه 1099 دستگاه و درشکه کرایه ای 459 اند.

سال 1307

اردیبهشت ماه

1 – دکتر "کورت لیند نبلات" آلمانی برای ریاست بانک ملی ایران استخدام شد و قرارداد وی در برلن توسط فرزین وزیر مختار امضاء گردید و هزینه سفر رئیس بانک از تهران حواله گردید.

2 – دکتر والدر سوئیسی رئیس بانک دولتی سوئیس برای خزانه داری کل ایران استخدام گردید.

3 – جلد اول قانون مدنی ایران مشتمل بر 955 ماده فی المجلس از طرف نمایندگان به تصویب رسید. تهیه وتنظیم قانون مدنی که از اهم قوانین است تحت نظر کمیسیونی به ریاست علی اکبر داور وزیر عدلیه انجام گرفت. اعضای کمیسیون مزبور به چند کتاب معتبر فقهی از جمله شرایع الاسلام، شرح لمعه و جواهر توجه داشته اند.

3 – وکالت دادگستری طبق قانون جدید تشکیلات عدلیه محتاج به اجازه شد. شرایطی که برای وکالت در نظر گرفته شده عبارتست از: سابقه وکالت، سه سال خدمت قضائی، داشتن لیسانس حقوق از مدارس عالی داخلی یا خارجی و امتحان بعضی از مسائل حقوقی.

4 – به مناسبت الغاء کاپیتولاسیون و گذشتن یکسال مهلت در تمام ایران مجالس جشن و سرور بر پا گردید.

5 – از طرف حکومت تهران 26 نفر از افراد معتمد برای نظارت انتخابات دوره هفتم دعوت شدند.

6 – وزرای مختار انگلستان و فرانسه امروز در وزارت خارجه حضور یافته عهد نامه های جدید را بر اساس الغاء کاپیتولاسیون امضاء کردند.

7 – در جلسه امروز مجلس شورای ملی حاج مخبرالسلطنه رئیس الوزراء گفت افتخار دارم الغای کاپیتولاسیون را به اطلاع مجلس برسانم و اضافه کرد همه در تحت قانون و یک محکمه رجوع خواهند شد لانفرق بین احد من ملل. موتمن الممالک ضمن نطق پرشوری از این اقدام دولت سپاسگزاری کرد و دوازده نفر را تعیین نمود که برای تشکر نزد شاه بروند.

8 – نخستین آئین نامه راهنمائی و رانندگی تهیه و از طرف سرتیپ محمد خان درگاهی رئیس نظمیه به اطلاع عموم رسید. توضیح آنکه در سال 1307 طبق آمار منتشره تعداد وسائط نقلیه در تهران به این شرح بوده است: اتومبیل های شخصی 490 دستگاه، اتومبیل کرایه 1099 دستگاه، درشکه کرایه ای 459.

خرداد ماه

1 – قانون اعزام محصل به خارج به تصویب رسید. به موجب این قانون دولت همه ساله یک صد نفر محصل را به هزینه خود برای انجام تحصیلات عالیه به اروپا اعزام خواهد نمود.

2 – امیرامان الله خان پادشاه افغانستان به اتفاق همسر خود پس از سیاحت در کشورهای اروپائی وارد تهران شد و از موسسات فرهنگی و نظامی دیدن کرد.

3 – بلدیه تهران بمناسبت ورود امیر امان الله خان پادشاه افغانستان ضیافتی ترتیب داد.

تیر ماه

1 – بودجه 1307 کل مملکتی که تحت ماده واحده به مجلس تقدیم شده بود تصویب شد.

2 – مباشرت کل قشون اعلام کرد از روز پنجم محرم الحرام متوالیا در تکیه دولت مجلس عزاداری حضرت سیدالشهداء علیه السلام منعقد خواهد بود.

3 – دکتر ولی الله خان نصرمدیرکل وزارت معارف به ریاست مدرسه عالی طب و دواسازی و قابله گی منصوب گردید.

4 – قانون محاکمه وزراء که ناشی از اختیارات وزیر عدلیه می باشد در کمیسیون به تصویب رسید و ملاک کار قرار گرفت.

5 – نمایندگان ایران در جامعه اتفاق ملل تعیین شدند: محمدعلی فروغی نماینده اول، حسین علاء، نماینده دوم و مسیو کتابچی خان به نمایندگی سوم انتخاب شدند.

6 – قانون انحصار تریاک به تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب این قانون امور مربوط به تریاک اعم از معاملات و نگهداری و تیار و حمل و نقل و صدور تریاک و شیره و چونه ازهر حیث در داخل و خارج منحصر به دولت گردید.

7 – بر اثر قانون انحصار تریاک بوسیله مالیه تهران کلیه تریاکهای موجود توقیف گردید و قرار شد از روز شنبه 30 تیر ماه هر مثقال تریاک دو قران و دهشاهی باندرول شود.

مرداد ماه

1 – مجرای آبی که از کرج و طالقان اداره بلدیه طهران با مخارج زیاد احداث کرده بود خاتمه یافت و 25 سنگ آب از مجرای مذکور به مجرای کن منتقل و در خیابانهای شهر جاری گردید.

2 – دوره ششم مجلس ملی پایان پذیرفت. خلیل فهیمی(فهیم الملک) نایب رئیس از رضا شاه و تیمورتاش تقدیر و تحسین بسیارکرد. مجلس ششم در 19 تیرماه 1305 افتتاح و در 22 مرداد 1307 خاتمه پذیرفت. در این مجلس ابتدا سیدمحمد تدین ریاست داشت و سپس موتمن الملک به ریاست رسید. تعداد نمایندگان این دوره صد و سی نفر بود.

شهریور ماه

1 – به حسین اعلاء وزیر مختار ایران در پاریس دستور داده شد تا پانزده نفر معلم برای مدارس متوسطه ایران استخدام نماید.

2 – به دستور میرزا عیسی خان صدیق رئیس اداره تعلیمات عمومی تشکیلات مدارس متوسطه تغییر یافت و دور دوم متوسطه به سه رشته علمی، ادبی و تجارتی تقسیم گردید.

3 – وزارت معارف اعلام کرد ازمهر ماه 1307 تعداد مدارس متوسطه تهران غیر از دارالمعلمین عالی 8 باب می باشد و تعداد مدارس ابتدائی به 30 باب افزایش یافته است.

4 – یکی از چاه های نفت خوریان واقع در سمنان فوران کرد.

5 – ساختمان مقبره فردوسی با حضور والی خراسان آغاز شد.

6 – ده نفر محصل از طرف وزارت فوائد عامه برای تحصیل در راه آهن و ذوب آهن ومعادن به پاریس اعزام شدند.

7 – شارژ دافر هلند به نمایندگی دانمارک قرارداد بین دولتین را در مورد لغو کاپیتولاسیون را امضاء کرد.

8 – از امروز ساعات کار وزارتخانه ها بطریق ذیل می باشد:

 صبح ها از چهار ساعت به ظهر تا ظهر.

عصرها از دو ساعت و نیم بعد از ظهر تا پنج و نیم بعد ازظهر.

9 – قانون سجل احوال که تحت 16 ماده تصویب شده بود برای اجرا به وزارت داخله ابلاغ شد.

10 – وزارت معارف اعلام کرد به محصلین بی بضاعت دوره عالی 12 تومان در ماه و به محصلین بی بضاعت دوره دوم متوسطه هشت تومان در ماه کمک هزینه تحصیلی داده خواهد شد.

11 – بانک ملی ایران که از 17 شهریور شروع به کار کرده بود امروز توسط شاه و هیئت دولت رسما افتتاح شد و مورد بازدید قرار گرفت. سرمایه اولیه بانک دو میلیون تومان تعیین گردید که صدی چهل آن نقدا پرداخت شده بود. اداره امور بانک توسط کارشناسان آلمانی انجام خواهد گرفت که تعداد آنها متجاوز از 25 نفر است. ریاست بانک با دکتر لیندبلات آلمانی و معاونت آن با اتوفوگل می باشد. از امروز کلیه حسابهای جاری و وجوه عمومی و اعتبارات وزارتخانه ها و دوایر دولتی و کلیه عایدات دولت از بانک شاهی به بانک جدید التاسیس منتقل گردید و حساب شماره 1 به نام رضا شاه پهلوی افتتاح شد. ریاست هیئت نظار بانک ملی به بهاء الملک قره گوزلو سپرده شد و نیرالملک هدایت نیابت او را یافت. منصورالسلطنه عدل مدیرکل تهیه قوانین وزارت عدلیه با حفظ سمت مشاور حقوقی بانک ملی گردید.

مهر ماه

1 – عبدالحسین تیمورتاش که به اروپا سفر کرده بود پس از ملاقات با سران کشورها و عقد چند قرارداد و خرید کشتی وارد تهران شد.

2 – اولین دسته محصلین که تعداد آنها یکصد و ده نفر بودند برای انجام تحصیلات عالیه در رشته های مختلف به اروپا اعزام شدند. کلیه این محصلین از مدارس متوسط ایران که تحصیلات آن مورد قبول دولت فرانسه بود دیپلم گرفته بودند. عده زیادی ازاین محصلین درعرصه سیاسی ایران رشد یافتند و برخی نیز مقام شامخ علمی پیدا کردند.

3 – دوره هفتم مجلس شورای ملی افتتاح شد. عدل الملک دادگر به ریاست موقتی مجلس انتخاب گردید.

4 – سرتیپ محمد درگاهی رئیس نظمیه به اتفاق عده ای صاحب منصب و وکیل و آژان وارد منزل سید حسن مدرس روحانی مبارز و نماینده ادوار گذشته مجلس شورای ملی می شوند تا وی را دستگیر نمایند. بین مدرس و درگاهی زد و خورد آغاز می شود. چون تعداد مامورین زیاد بود مدرس را به سختی مضروب و مجروح می نمایند و او را کشان کشان از خانه خارج کرده سوار اتومبیل نموده و به خارج از تهران می برند. سرانجام در شهر خواف واقع در سرحد ایران و افغان او را در محبس نظمیه زندانی می کنند.

5 – آقای سید محمد علی جمالزاده سرپرست معلمین ایرانی در آلمان شد.

6 – رضا شاه برای بازدید و افتتاح راه خوزستان از طریق قم و عراق و بروجرد عزیمت نمودند.

آبان ماه

1 – راه خرم آباد به دزفول و محمره افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت. عده زیادی از رجال از جمله فرمانفرما، وثوق الدوله، سید محمد تدین، ظفرالسلطنه بختیاری و قوام الملک شیرازی به اتفاق اعضای هیئت دولت و روزنامه نگاران در این سفر شاه را همراهی کردند.

2 – مهدیقلی هدایت رئیس الوزراء وزیران خود را به مجلس معرفی کرد.

آذر ماه

1 – برنامه دولت با اکثریت صد رای به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

2 – در کرج مدرسه عالی فلاحت تاسیس و شروع به کار کرد چند متخصص خارجی در این مدرسه تدریس میکنند.

دی ماه

1 – میرزا محمود خان جم والی خراسان به سمت وزارت فوائد عامه و تجارت تعیین و معرفی شد.

2 – قانون توحید لباس در طی چهار ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

3 – متن قانون توحید لباس به این شرح است: ماده اول – کلیه اتباع ایران که بر حسب مشاغل دولتی دارای لباس مخصوص نیستند در داخله مملکت مکلفند در موقع اشتغال به کار دولتی به لباس مخصوص قضائی یا اداری ملبس شوند در غیر آن موقع باید به لباس متحد الشکل ملبس شوند.                                                             

ماده دوم – طبقات هشت گانه ذیل از مقررات این قانون مستثنی هستند:

 اولا مجتهدین از مراجع تقلید مسلم که اشتغال به امور روحانی داشته باشند.

ثانیا مراجع امور شرعیه دهات و قصبات پس از بر آمدن از عهده امتحان معینه.

ثالثا مفتیان اهل سنت و جماعت که از طرف دو نفر از مفتیان مهم اهل سنت اجازه فتوی داشته باشند. رابعا پیشنمازان دارای محراب.

خامسا محدثین که از طرف دو نفر از مجتهدین مجاز اجازه روایت داشته باشند.

سادسا طلاب مشتغلین به فقه و اصول که در درجه خود از امتحان بر آیند.

سابعا مدرسین فقه و اصول و حکمت الهی.

ثامنا روحانیون ایرانیان غیر مسلم.

ماده سوم و چهارم مربوط به اجرای قانون از اول فروردین 1308 در شهرها و قصبات و تا فروردین 1309 خارج از شهر و جریمه تخلف از آن می باشد.

4 – امیر لشکر محمود خان آیرم فرمانده نیروی جنوب به علت سوء رفتار و اخذ رشوه و فشار بر عشایر فارس به تهران احضار و به زندان افتاد.

5 – داور وزیر عدلیه در کادر قضائی تغییرات دامنه داری داد.

بهمن ماه

1 – دیوان جزای عمال دولت به ریاست حاج شرف الملک فلسفی افتتاح شد و از امروز کار رسیدگی به پرونده های مختلسین دولتی را آغاز کرد. دیوان جزا فعلا دو شعبه دارد.

2 – شورش در افغانستان ابعاد گسترده تری پیدا کرد. امیر امان الله خان پادشاه افغانستان دستور احضار کلیه دانشجویان نظامی افغان در ترکیه را صادر کرد.

3 – داور وزیر عدلیه رئیس و دادستان و کلیه قضات دیوان جزای عمال دولت را به شاه معرفی کرد. شاه در این دیدار هشدار داد که با دزدان اداری باید به سختی رفتار شود.

4 – دکتر حسین بهرامی (احیاءالسلطنه) به سمت ریاست اداره احصائیه و سجل احوال کل مملکتی منصوب و مشغول کار شد.

5 – امیر امان الله خان پادشاه افغانستان استعفای خود را از سلطنت پس گرفت و مشغول جمع آوری قوا گردید.

6 – علی اکبر داور وزیر عدلیه براساس اختیارات مکتسبه از مجلس شورای ملی یک محکمه عالی قضائی برای رسیدگی به تخلفات قضات تشکیل داد و نام آنرا"محکمه انتظامی قضات" نامید. سید محسن صدر با رتبه 10قضائی به ریاست محکمه و آقایان شیخ محمد عبده بروجردی با رتبه 10 قضائی و سید عبدالمهدی طباطبائی با رتبه 9 قضائی و میرزا عیسی خان علی آبادی با رتبه 9 قضائی به عضویت محکمه انتخاب شدند.

7 – دولت لایحه خرید شش میلیون تومان اسلحه را از محل ذخیره احتیاطی به مجلس داد.

8 – لایحه مجازات مرتکبین قاچاق تقدیم مجلس شد.

9 – میرزا سید ابوالقاسم خان عمید کفیل وزارت خارجه امروز دفعتا و نابهنگام درگذشت. مشارالیه فقط یک هفته کفیل وزارت خارجه بود.

10 – عده ای استاد برای مدرسه طب در پاریس استخدام شدند.

11 – لایحه منع فروش برده به مجلس داده شد و به قید دوفوریت به تصویب رسید.

12 – بین دولتین ایران و آلمان قرارداد تجارتی و گمرکی و بحرپیمائی و اقامت به امضاء رسید.

اسفند ماه

1 – شعب بانک ملی ایران در بازار تهران و بندر بوشهر افتتاح و شروع به کار کرد.

2 – ساختمان یک مریض خانه هزار تخت خوابی در تهران آغاز شد. محل مریض خانه در خارج شهر تهران بین دروازه یوسف آباد و باغشاه معین گردید.

3 – بودجه دخل و خرج مملکت به استثنای عایدات نفت جنوب که به حساب ذخیره می رود در 404 , 012 , 31 تومان عایدات و 260 , 945 , 34 تومان و یک قران بعلاوه شش ملیون تومان که از وجوه ذخیره صرف تکمیل مهمات قشونی می شود به تصویب مجلس رسید.

4 – هیئت وزیران بر طبق قانون مصوبه مجلس شورای ملی که همه ساله یکصد نفر برای تحصیلات لازم به اروپا اعزام می شوند پیشنهاد وزارت معارف را برای اعزام یکصد محصل به اروپا در 1308 تصویب نمود. محصلین اعزامی طبق برنامه تنظیمی در 16 رشته تحصیل خواهند نمود. 35 نفر صرفا علوم تعلیم و تربیت تحصیل خواهند کرد.