مرور رویدادهای ایران

از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

سپهبد بختیار

خواب را بر شاه

حرام کرده بود!

سال 1348، سال حوادث گوناگون سیاسی، رقابت های حکومتی و کشاکش قدرت است. مهم ترین رویداد این سال تظاهرات وسیع مردم و دانشجویان به گران شد نرخ بلیت اتوبوسرانی تهران است که با خشونت و سرکوب همراه شد، اما سرانجام حکومت عقب نشینی کرد و نرخ ها به وضع سابق بازگشت. شاه در این زمان در سفر تفریحی و استراحت در سوئیس بود و فورا به دولت دستور عقب نشینی داد. در همین سال شماری از سینماهای ایران در آتش سوختند. این آتش سوزی ها نه سیاسی بود و نه مذهبی، بلکه نوسازی سینماها و کمک گرفتن از دولت به بهانه خسارت دلیل ان بود. سوانح هواپیماهای نظامی بر آسمان ایران نیز در همین سال چند بار روی داد و تلفات نظامی گرفت. حضور سپهبد تیمور بختیار در عراق و لبنان و تدارک عملیات نظامی برای مقابله و مبارزه با شاه، بی شک از نگرانی های بزرگ شاه در این سال است. شاه میدانست که بختیار در میان نظامی ها و در ساواکی که او بنیانگذاری کرده نفوذ عمیق دارد و اگر عملیات  نظامی او در بخشی از خاک ایران آغاز شود، مقابله با او دشوار خواهد بود. بویژه که بیم داشت امریکا و فرانسه از او حمایت کنند. سقوط هواپیمای پالانچیان که از مقاطعه کاران بزرگ آن زمان بود و فرمان دستکاری در هواپیمای او توسط اشرف پهلوی داده شده بود نیز از حوادث مهمی است که واقعیات آن سانسور و از انتشار آن جلوگیری شد. ( تقریبا در تمام خاطرات سیاسی – حکومتی که پس از انقلاب منتشر شده به این مسئله اشاره شده است. از جمله در خاطرات ارتشبد فردوست)

برکناری ارتشبد آریانا که از ژنرال های با سواد ارتش بود و بسیاری از واژه ها و اصطلاحات نظامی که اکنون نیز در سپاه پاسداران از آن استفاده می شود از تالیفات اوست. خودکشی ارتشبد حجازی با سلاح کمری نیز از رویدادهای حکومتی این سال است. ارتش ژنرال های صاحبنظر را یکی پس از دیگری از دست می دهد تا جا برای امثال ارتشبد نصیری و ارتشبد ازهاری و ارتشبد قره باغی خالی شود. ژنرال هائی که هنر بزرگشان پابوسی شاه برای حفظ مقام و درجه و موقعیتشان بود و در هیچ مورد حکومتی و سیاسی اظهار نظر نمی کردند تا شاه خیالش از جانب آنها آسوده باشد. مرگ خلیل ملکی، جلال آل احمد و دکتر لطفعلی صورتگر نیز در همین سال روی داد. همچنان که مرگ مشیر همایون شهردار رئیس شورای موسیقی رادیو ایران که ننگ نابود کردن نوارهای آواز ادیب خوانساری را با خود همراه برد. او که در جوانی با ادیب خوانساری یک رقابت عشقی داشت، وقتی به ریاست شورای موسیقی رادیو رسید دستور داد تمام نوارهای صدای او را از بین ببرند. اگر از رویدادهای دیگر داخلی بخواهیم یاد کنیم، باید از ریاست علیخانی بر دانشگاه تهران یاد کنیم. کسی که به خواست اسدالله علم قبل از مرگ، پس از انقلاب خاطرات علم را در هفت جلد تنظیم و منتشر کرد. صحنه سازی کتک کاری در جلسه کابینه هویدا نیز بسیار خواندنی است. این از جمله رویدادهائی است که نشان میدهد هویدا علیرغم ظاهر نوکر صفتی که به خود می گرفت، برای حفظ قدرت و حذف رقبا متوسل به هر حیله ای می شد. او با همین حیله گری سالها مانع نخست وزیر شدن انصاری، آموزگار و افراد دیگری شد که همگی از او تواناتر بودند. سیاست اعدام قاچاقچیان که مانند ارثیه ای به جمهوری اسلامی رسیده نیز در سال 48 آغاز شد و انگیزه پنهان آن حذف رقبای شبکه قاچاق توسط باندی بود که اشرف پهلوی در راس آن قرار داشت. حتی نظامی هائی نیز در این ماجرا اعدام شدند.

در عرصه جهانی نیز استعفای غافلگیر کننده ژنرال دوگل از ریاست جمهوری فرانسه مهم ترین رویداد بود. او که قهرمان جنگ دوم جهانی و بازگرداندن استقلال به فرانسه بود آنقدر معطل نماند تا مانند چرچیل با رای مردم کنار گذاشته شود، بلکه در اوج محبوبیت اعلام کناره گیری کرد.

حال بخوانید مشروح اخبار این سال را:

سال 1348

فروردین ماه

1 – شاه در پیام نوروزی مردم را به تلاش عظیم اقتصادی تشویق کرد.

2 – ایران و لبنان قطع رابطه سیاسی کردند. علت قطع رابطه این بود که دولت ایران خواستار تحویل تیمور بختیار شد و دولت لبنان سرانجام در 11 فروردین ماه عدم موافقت خود را با تقاضای استرداد بختیار اعلام کرد.

3 – سینما پاسیفیک تهران آتش گرفته و ظرف دو ساعت چیزی از آن باقی نماند.

4 – یک هواپیما در شیراز سقوط کرد و در نتیجه شش افسر و درجه دار سوختند.

5 – سینما المپیا تهران طی حریقی به کلی سوخت.

6 – ارتش ایران آماده مقابله با تهدیدات عراق شد.

اردیبهشت ماه

1 – دولت اعلام کرد دولت عراق به سپهبد تیمور بختیار گذرنامه عراقی داد.

2 – مرز خسروی بسته شد.

3 – ژنرال دوگل رئیس جمهور فرانسه از مقام خود کناره گرفت و با استعفای او جهان به هیجان در آمد.

4 – ارتشبد دکتر بهرام آریانا رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران از سمت خود برکنار گردید.

5 – سپهبد فریدون جم به ریاست ستاد بزرگ منصوب شد.

6 – مذاکرات مهم نفت با کنسرسیوم در تهران آغاز شد.

7 – عده زیادی از ایرانیان مقیم عراق بازداشت شدند.

خرداد ماه

1 – دادگستری عده ای قاضی زن استخدام کرد.

2 – شاه اعلام کرد: ایران حاضر است با کشورهای منطقه خلیج فارس پیمان دفاعی منعقد کند.

3 – قیمت املاک در شمیرانات و حومه تعیین و انتشار یافت.   

تیر ماه

1 – 23 میلیون متر از اراضی طرشت بموجب رأی هیئت سه نفری به تصرف دولت درآمد.

2 – سپهبد فریدون جم رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران و سپهبد غلامعلی اویسی رئیس ژاندارمری کل کشور به درجه ارتشبدی ارتقاء یافتند.

3 – خلیل ملکی رهبر نیروی سوم در گذشت.

4 – مجلس شورای ملی لایحه دولت مبنی برضبط اموال سپهبد تیمور بختیار را تصویب کرد. اموال بختیار مبلغ چهار میلیارد و پانصد هزار ریال ارزیابی گردید.

5 – دکتر علینقی علیخانی وزیر اقتصاد ملی به ریاست دانشگاه تهران منصوب گردید.

6 – هوشنگ انصاری سفیرکبیر ایران در امریکا برای احراز پست وزارت اقتصاد ملی به تهران احضار شد.

مرداد ماه

1 – سازمان نظام پزشکی کار خود را آغاز کرد. دکتر منوچهر اقبال در رأس این سازمان قرار گرفت.

2 – هواپیمای اختصاصی پالانچیان سرمایه دار معروف در دریای شمال سقوط کرد. مجید بختیار و پالانچیان و منصور کلانتری کشته شدند.

3 – دو هواپیمای جت نیروی هوائی در آسمان دزفول تصادم کردند. خلبانان هر دو هواپیما مقتول شدند.

4 – در جلسه هیئت وزیران بین عطاءالله خسروانی وزیر کشور و غلامرضا نیک پی وزیر آبادانی و مسکن مشاجره و سپس زد و خورد در گرفت در این نزاع خسروانی بشدت مضروب و بیهوش شد. علت این نزاع این بود که نیک پی می خواست سازمان عمران شهری را که جزء وزارت کشور بود منضم به وزارت آبادانی و مسکن نماید.

5 – عطاءالله خسروانی وزیر کشور و دبیر کل حزب ایران نوین و غلامرضا نیک پی وزیر آبادانی و مسکن از کار برکنار شدند.

6 – مشاجره و منازعه نیک پی با خسروانی وزیر کشور و دبیر کل قدرتمند حزب ایران نوین بر اساس یک تبانی قبلی هویدا و نیک پی انجام گرفت. خسروانی با در دست داشتن دو پست مهم نظریات هویدا را در حزب و دولت تایید نمی کرد و برای خود دولتی در دولت تشکیل داده بود، علی الخصوص که فراکسیون حزب دولتی در مجلس شورای ملی از دبیر کل حزب تبعیت می کرد و هویدا درصدد طرح نقشه ای بود تا خسروانی را از کابینه کنار بگذارد. برای این کار لازم بود حداقل یکی از وزراء فداکاری کند. نیک پی حاضر به این فداکاری شد ولی می دانست هویدا بزودی شغل دیگری برای او تأمین خواهد کرد. پس از منازعه آن دو نفر شاه دستور اخراج هر دو وزیر را داد. هویدا پس از طی پله ای نیک پی را به مقام شهرداری تهران رسانید و خسروانی پس از مدتی دربدری به بازرسی شرکت ملی نفت رفت.

شهریور ماه

1 – سینما آسیای تهران طعمۀ حریق شد. این پنجمین سینمائی است که ظرف سه ماه اخیر در تهران دچار حریق گردیده اند.

2 – جلال آل احمد نویسنده معروف در اثر سکته قلبی درگذشت.

4 – کنگره حزب ایران نوین در یک نشست سه ساعته دکتر منوچهر کلالی را به سمت دبیر کل حزب ایران نوین انتخاب کرد. در همین کنگره دفترسیاسی حزب و ریاست هیئت اجرائی بعهده امیر عباس هویدا قرار گرفت. با این تصمیم قسمت اعظم اختیارات از دبیر کل سلب گردید.

5 – ارتشبد امیر حسین حجازی رئیس پیشین ستاد بزرگ با اسلحه کمری خودکشی کرد.

6 – سپهبد تیمور بختیار در دادگاه عالی شماره یک دادرسی ارتش غیابا محکوم به اعدام گردید.

مهر ماه

1 – دکتر لطفعلی صورتگر استاد دانشگاه و شاعر معروف و توانای معاصر در 69 سالگی درگذشت.

2 – مهندس جواد شهرستانی شهردار تهران به امر دولت از سمت خود استعفا داد.

3 – انجمن شهر تهران در جلسه امروز خود غلامرضا نیک پی را به سمت شهردار پایتخت تعیین کرد.

آبان ماه

1 – شاه اعلام کرد ما به امریکا نفت می دهیم و آنها به ما اسلحه می فروشند.

2 – قیمت و مراکز فروش تریاک برحسب بخشنامه وزیر بهداری اعلام شد. عده ای از تریاکیان که سن آنها متجاوز از 50 سال باشد با کوپن به آنها تریاک داده خواهد شد.

آذر ماه

1– بعضی از خیابان های تهر ان یک طرفه اعلام شد.

2 – ده قاچاقچی مواد مخدر اعدام شدند. در بین اعدام شدگان سه افسر وجود داشت.

3 – مهندس جواد شهرستانی شهردار سابق تهران به سمت استاندار کرمانشاه تعیین شد.

4 – شهر قم صاحب سینما شد و برای نخستین بار یک سینما در آن شهر دائرگردید.

دی ماه

1 – سازمان امنیت عده ای از مالکان و افراد را به جرم همکاری با سپهبد تیمور بختیار بازداشت کرد. در میان بازداشت شدگان نام: عبدالحسین امیراحتشامی، علیشاه داوریان، قدرت داوریان و صادق بهداد مدیر روزنامه "جهان" به چشم می خورد.

2 – به حکم دادگاه نظامی فروشنده ده گرم هروئین اعدام شد.

3 – دوازدهمین قاچاقچی مواد مخدر اعدام شد.

بهمن ماه

1 – عزت الله عاملی سفیر ایران در عراق به اتهام شرکت در کودتای عراق از بغداد اخراج شد.

2 – بغداد ادعا کرد ایران و امریکا در کودتای عراق دست داشتند.

3 – سه قاچاقچی مواد مخدربموجب حکم دادگاه نظامی اعدام شدند.

4 – تیمور بختیار و صدام حسین معاون رئیس جمهوری عراق، بوشهری زاده دیپلمات ایرانی را در بغداد مورد بازجوئی و شکنجه قرار دادند.

5 – مشیر همایون شهردار موسیقیدان معروف ایران درگذشت.

اسفند ماه

1 – یک قاچاقچی مواد مخدر در میدان چیتگر اعدام شد.

2 – شرکت واحد اتوبوسرانی در خط سیر اتوبوس ها تغییراتی داد و در نتیجه این تغییرات عملا نرخ اتوبوس ها افزایش پیدا کرد. در بعضی از خطوط دو برابر و در برخی سه برابر شد.

3 – دانشجویان و کارگران نسبت به تغییر خطوط اتوبوسرانی و افزایش قیمت آن عکس العمل نشان دادند.

4 – از بامداد امروز دانشجویان تهران در مقابل دانشگاه اتوبوس های شرکت واحد را سنگباران نموده از تردد آنها در خیابان جلوگیری کردند.

5 – زد و خورد بین دانشجویان و پلیس در مقابل دانشگاه آغاز شد.

6 – چندین اتوبوس شرکت واحد از طرف دانشجویان به آتش کشیده شد.

7 – پلیس درمقابل دانشجویان خشونت نمود و در اثر تیراندازی پلیس عده ای کشته وعده ای مجروح شدند و جمع کثیری نیز بازداشت گردیدند.

8 – مبارزه با شرکت واحد اتوبوسرانی همه جانبه شد و در مقابل بازار و مراکز شهر نیز مردم به اتوبوس ها حمله کردند و خواستار لغو تصمیمات جدید شرکت شدند.

9 – شاه در مقابل اعتراض مردم در مورد افزایش بهای بلیط اتوبوس و مسیر اتوبوس ها طی فرمانی نخست وزیر را مأمور رسیدگی نمود.

10 – جلسه فوق العاده هیئت وزیران به طرح جدید شرکت واحد رسیدگی نموده آنرا مردود اعلام کرد و قرار شد خطوط اتوبوسرانی به وضع سابق برگردد.

11 – از بامداد امروز افزایش نرخ بلیط اتوبوس ها و مسیر آنها به حال سابق بازگشت.

12 – مدیر عامل شرکت واحد در یک مصاحبه رادیو و تلویزیونی اعلام کرد برای جبران کسر بودجه شرکت راهی جز افزایش نرخ اتوبوس وجود نداشت ولی دولت تعهد نمود که کسر بودجه را بپردازد و ضمنا اعلام کرد در تظاهرات دیروز مردم به شصت اتوبوس شرکت واحد صدمه زیاد وارد شده است.

13 – کلیه دانشجویانی که در تظاهرات علیه شرکت واحد دستگیرشده بودند با ضمانت دانشگاهها آزاد شدند.

        پیج فیسبوک راه توده