راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

مرور تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57

شاه ترسو و فراری

بعد از کودتا شهامت بازگشت

به ایران را پیدا کرد

 

 

از 28 مرداد تا اول شهریور، یعنی 3 تا 4 روز، کودتاچی ها از سرگیجه مردم و سرگیجه احزاب و طرفداران مصدق و همچنین از بی سازمانی مخالفان کودتا و سازماندهی دقیق خود برای کودتا بهترین بهره برداری را کردند. دو قدرت انگلیس و امریکا قاطعانه پشت کودتاچی ها ایستادند و کارشناسانی که در تهران داشتند در کنار رهبر کودتا، یعنی سرلشگر زاهدی با قدرت و هوشیاری عمل کردند. مصدق منفعل و روحیه باخته بیش از آن که به فکر مقاومت باشد، به فکر تسلیم بود. تعدادی نظامی که طرفدار مصدق بودند به همراه رئیس ستاد ارتش که با مصدق همراهی می کرد بازداشت شدند. شماری از رهبران حزب توده نیز بلافاصله دستگیر شدند اما هنوز سازمان نظامی حزب دست نخورده باقی مانده بود. بیش از 180 نظامی که با درجات سرهنگی و سرتیپی توسط مصدق بازنشسته شده بودند اما در پشت صحنه با کودتاچی ها در ارتباط سازمانی بودند، بلافاصله لباس های خود را به تن کرده و به خدمت بازگشتند و پست های فرماندهی را بدست گرفتند. ماشین کودتا حتی برای یکساعت از حرکت باز نماند. توقیف مطبوعات، منحله اعلام کردن احزاب، دستگیری اعضای دولت و یاران مصدق، دستگیری توده ایها، تشکیل یک لشکر تازه بنام "زرهی" و سپردن آن بدست سرهنگ بختیار که بلافاصله پس از کودتا به درجه سرتیپی نائل آمده بود، تغییر فرماندهان نظامی و برگماری کودتاچی ها به جای انها، بازداشت مصدق و آغاز بازجوئی از او، بازگشت شاه فراری به کشور و سرکوب تظاهرات و اعتراضات خیابانی و دانشگاهی که با تاخیر بسیار و ناامیدانه شروع شده بود، بازشدن توپخانه رادیو در دفاع از شاه و کودتا به روی مردم، همراهی و همکاری روحانیونی مانند "بهبهانی" و سپس کاشانی و آیت الله بروجردی که برای زاهدی پیام حمایت از کودتا فرستادند و .... همگی حکایت از سرعت گرفتن ماشین کودتا داشت. آنچه که چند ده سال بعد در کودتای کشور شیلی علیه دکتر آلنده اتفاق افتاد، کپی برداری کامل از کودتای 28 مرداد بود باضافه تجربه ای که درکودتای 28 مرداد بدست آمده بود. از میان روزنامه نگاران دستگیر شده "کریمپور شیرازی" را در زندان قصر به آتش کشیدند. دکتر فاطمی وزیر خارجه مصدق را هنگام دستگیری به میان اوباشی که مانند گرگ هار با کودتاچی ها حرکت می کردند انداختند تا پیش از رسیدن به زندان او را بکشند. آیت الله کاشانی که جاده صاف کن کودتا شده بود به این امید که شاه و سپهبد زاهدی با او وارد معامله و تقسیم قدرت شوند، بسرعت از گردونه خارج شد و او را "سید کاشی" خطاب کردند. حسین مکی که نقش نفوذی کارتل های نفتی انگلیس را در کنار کاشانی و مصدق داشت نیز سرنوشتی تقریبا مشابه کاشانی پیدا کرد. او امید داشت پس از کودتا نخست وزیر شود، اما زاهدی می خواست او را مدتی در راس یکی از وزارتخانه ها بنشاند و سپس به خانه بازش گرداند و چنین نیز تقریبا شد. او تا چند سال پس از انقلاب 57 هم زنده بود و در جمهوری اسلامی هم از تعرض مصون ماند.

در دو روز اول و دوم کودتا جمعا 41 نفر در خیابان ها کشته شدند. عشایر فارس به مخالفت با کودتا برخاستند اما وقتی در پایتخت قدرت در اختیار نظامی هاست و نخست وزیر و کابینه اش در زندان و در سراسر کشور حکومت نظامی اعلام شده، سرکوب نظامی عشایر کار دشواری نبود. چنان که همین نیز شد. شاه پس از اطمینان از استقرار کودتاچی ها و رفع خطر، به تهران بازگشت و ادای قهرمانان را در آورد. او گفت که می خواهد در ایران یک نظام دمکراتیک برپا کند! اما یک روز پس از رسیدن به تهران با فرستادگان امریکا و انگلیس ملاقات کرد و حکم حبس 3 ساله مصدق و حصر خانگی او را با آنها در میان گذاشت و این درحالی بود که هنوز نه مصدق بازجوئی شده بود و نه دادگاهی تشکیل شده بود. دادگاه پس از چند ماه نمایش محکمه همان احکامی را صادر کرد که شاه یک روز پس از 28 مرداد وعده داده بود. 3 سال زندان مصدق، حصر خانگی او تا پایان عمر و تیرباران وزیر خارجه او "فاطمی". آن دمکراسی که شاه وعده آن را داده بود، همان حزب واحد رستاخیز بود که در همین شماره راه توده به نقل از سردبیر و مدیرمسئول مجله سپید و سیاه می خوانید. شاه بتدریج که زیرپایش سفت شد، سپهبد زاهدی را بازنشسته کرده و دستور داد از ایران خارج شود، سرلشکر حجاری و سرلشکر هدایت را که هر دو بعدها به ارتشبدی نیز رسیدند، هر دو سرنوشتی بدتر از زاهدی پیدا کردند. هدایت اولین ارتشبد ارتش شد و همه میدانستند که او در عین وفاداری به شاه افسر مستقل، با سواد و دارای غرور ملی است. شاه او را به دلیل همین صفات 5 سال زندانی کرد. از میان نظامی ها که از بازنشستگی خارج شده و لباس ژنرالی پوشیدند سپهبد علوی مقدم دزد ترین افسر ارتش بود که به ریاست طولانی مدت شهربانی نیز رسید. نظامی های متهم به قتل سرتیپ افشار طوس رئیس شهربانی طرفدار مصدق، که در زمان مصدق بازداشت شده بودند همگی با حکم تبرئه از زندان بیرون آمدند و درجات بالای نظامی گرفتند و دارای پست های کلیدی شدند. همچنان که سرهنگ نصیری مامور ابلاغ برکناری مصدق در کودتای 25 مرداد که بدستور مصدق بازداشت شده بود، پس از کودتا به ارتشبدی و ریاست شهربانی کل کشور و سپس ساواک شاهنشاهی رسید. همچنان که سرلشگر باتمانقلیچ به ریاست ستاد ارتش رسید. تمام این نظامی ها را مصدق طی یکسال بتدریج بازنشسته و برخی را بازداشت کرده بود اما یادش رفت که وقتی با دم مار بازی می کنی باید سنگی هم برای کوبیدن سر مار در دست داشته باشی. او این سنگ را نداشت و خود با نیش مار از پای در آمد.

در آذرماه همین سال تظاهرات بزرگ دانشجوئی در دانشگاه تهران علیه ورود معاون رئیس جمهور امریکا "نیکسون" به تهران برپا شد که بدستور فرمانداری نظامی به دانشگاه حمله شده و سه تن از دانشجویان کشته شدند. این روز بنام "16 آذر" در تاریخ جنبش دانشجوئی ایران ثبت شد. معاون رئیس جمهور امریکا برای اعلام حمایت از شاه راهی ایران شده بود.

شکست کودتای 25 مرداد اگر با قاطعیت مصدق پی گرفته شده بود کودتای 28 مرداد نمی توانست اتفاق بیفتد. او مماشات کرد، ذوق زدگی های خیابانی و پائین کشیدن مجسمه های شاه و شعار زدگی جای عمل قاطع ضد کودتائی را گرفت. مصدق حتی اگر همان نظامی های بازنشسته شده را در فاصله 25 تا 28 مرداد زندانی کرده بود، اگر با کاشانی ملاقات کرده و با یکدیگر رایزنی کرده بودند، اگر دستور بازداشت اوباش تهران را داده بود، اگر اعلامیه داده بود که سرلشکر زاهدی را مردم دستگیر کنند و دهها اگر دیگر را انجام داده بود، سرنوشت ایران به گونه ای دیگر رقم خورده بود.

 

 

مرور تاریخ 1332 بخش دوم

 

مرداد ماه

 

1 – از اولین دقایق بامداد امروز مامورین فرمانداری نظامی، رکن دوم و اداره کل شهربانی دست به بازداشت عده کثیری از همکاران دکتر مصدق، اعضاء جبهه ملی، نمایندگان مستعفی و روزنامه نگاران و اعضاء حزب توده زدند.

2 – از طرف سرلشگر زاهدی اعلامیه ای صادر و متذکر شد در حفظ جان مصدق از هیچگونه اقدامی کوتاهی نخواهد شد. از این رو مقتضی است ظرف 24 ساعت خود را به شهربانی معرفی کند.

3 – سرلشگر زاهدی تلگرافی به شاه مخابره نمود و از او خواست تا به ایران بازگردد. شاه در پاسخ زاهدی اعلام کرد بی درنگ به ایران خواهم آمد.

4 – در تمام شهرهای ایران حکومت نظامی برقرار شد.

5 – بامداد امروز عده زیادی از افسران که از عوامل اصلی کودتا بودند ترفیع درجه پیدا کردند از جمله سرهنگ نعمت الله نصیری، سرهنگ تیمور بختیار و سرهنگ عباس فرزانگان درجه سرتیپی گرفتند.

6 – به دستور فرمانداری نظامی از انتشار روزنامه های طرفدار مصدق و حزب توده جلوگیری شد.

7– عصر امروز بموجب اطلاعی که قبلا داده شده بود مامورین حکومت نظامی دکتر محمد مصدق، دکتر غلامحسین صدیقی ، دکتر سید علی شایگان و مهندس سیف الله معظمی را بازداشت و به شهربانی انتقال دادند. توقف بازداشت شدگان در شهربانی طولی نکشید و آنها را به باشگاه افسران بردند. سرلشگر زاهدی هنگام ورود مصدق به باشگاه از او استقبال به عمل آورد و مصدق هم به او تبریک گفت.

8 – پزشکی قانونی اعلام کرد تاکنون هویت 41 نفر از کشته شدگان روز قبل مشخص شده است.

9 – عده زیادی از رجال و همکاران دکتر مصدق بازداشت و به زندان انتقال یافتند. از جمله عبدالعلی لطفی، سرتیپ تقی ریاحی، سرهنگ ممتاز، سرتیپ مظفری، کشاورز صدر، سرتیپ سطوتی، ابوالقاسم امینی، سرتیپ کیانی، سرهنگ اشرفی، سرهنگ نادری، بشیر فرهمند، ناصر قلی اردلان را می توان نام برد.

10 – حکم برکناری ناصر قلی اردلان، محمد علی کشاورز صدر، محمد علی مقدم، سرتیپ مظفری و محمد نخجوان از استانداریهای آذربایجان، اصفهان، گیلان، خوزستان و فارس صادر شد.

11 – از بامداد امروز مشاغل حساس و کلیدی به عوامل کودتا سپرده شد از جمله انتصابات زیر صورت گرفت :                                              

سر لشگر نادر باتمانقلیچ به ریاست ستاد ارتش، سرتیپ علیقلی گلپیرا به ریاست ژاندارمری، سرتیپ محمد دفتری به ریاست شهربانی، سرهنگ قربانی دادستان نظامی، سرتیپ تیمور بختیار فرمانده لشگر جدیدالتاسیس دو زرهی، سپهبد شاه بختی استاندار آذربایجان، علی هیئت استاندار فارس، مصطفی مقدم سرپرست بانک ملی، اسفندیار بزرگمهر رئیس تبلیغات، دکتر صیرفی مدیر عامل شرکت بیمه، محمد علی روشن کفیل استانداری اصفهان، سرتیپ مظهری معاون ستاد ارتش، علی آبتین مدیر کل بازرسی نخست وزیری، سرتیپ حسین آزموده دادستان ارنش، سرتیپ شاهنده رئیس دادرسی ارتش و پرویز یارافشار رئیس دفتر نخست وزیر.

12 – به دنبال سقوط حکومت دکتر مصدق اوضاع فارس دگرگون شد. عشایر فارس مخصوصا ایل قشقائی و بویر احمدی به سرکردگی ناصر و خسرو قشقائی نسبت به مسلح کردن افراد خود و احتمالا ایستادگی در مقابل کودتاچیان آماده شدند.

13 – شاه برای مردم ایران پیامی فرستاد و وعده داد یک زندگی دموکراسی برای قاطبه ملت ایران فراهم خواهم کرد و افزود سرلشگر زاهدی در ترمیم خرابی ها و اصلاحات لازم سریعا اقدام خواهد کرد.

14 – شاه طی یک مصاحبه مطبوعاتی در رم اظهار داشت مصمم به اجرای یک سلسله اصلاحات عمیق و اساسی در ایران می باشد و ضمنأ گفت نفت ایران ملی شده و شرکت نفت ایران و انگلیس وجود خارجی ندارد.

15 – شاه با هواپیما از رم به سوی بغداد عزیمت کرد و در فرودگاه بغداد از طرف نایب السلطنه و ولیعهد عراق و اعضاء کابینه مورد استقبال قرار گرفت.

16 – مظفر اعلم سفیر کبیر ایران در عراق و نظام السلطان خواجه نوری کاردار سفارت ایران در ایتالیا و عباس فروهر وزیر مختار در یوگسلاوی از کار برکنار شدند.

17 – اللهیار صالح سفیر کبیر ایران در امریکا، باقر کاظمی سفیر کبیر در فرانسه و شمس الدین امیر علائی وزیر مختار در بلژیک از سمت های خود استعفا نمودند.

18 – فرمانداری نظامی اعلام کرد تاکنون دویست نفر از عوامل حکومت سابق بازداشت شده اند. این عده در زندان های شهربانی، فرمانداری نظامی و دژبان بسر می برند. در میان بازداشت شدگان دو روز اخیر غالب وزرای مصدق، مهندس رضوی، دکتر محمد نصیری رئیس بانک ملی، دکتر غلامحسین مصدق دیده می شوند.

19 – سرلشگر زاهدی طی مصاحبه ای اعلام کرد، مصدق در دو مورد محاکمه خواهد شد، یکی به خاطر عملیات خلافی که در زمان نخست وزیری مرتکب شده و دیگری به اتهام توطئه و خیانت و قیام بر ضد حکومت قانونی و رژیم مملکت.

20 – شاه از رادیو نطقی خطاب به مردم و افراد ارتش ایراد نمود و از آنها تشکر و سپاسگزاری کرد. وی افزود با متجاوزین قانون اساسی و مقدسات ملی طبق نص صریح قانون رفتار خواهد شد.

21 – سرتیپ هدایت گیلانشاه و اردشیر زاهدی به نمایندگی از طرف شاه و نخست وزیر در دربندسر، سید حسین مکی را ملاقات و پیشنهاد نمودند شغلی در دولت بپذیرد. مکی از قبول هر کاری تحاشی نمود.

 

شهریور ماه

 

1 – کرمیت روزولت طراح کودتای 28 مرداد با محمد رضا پهلوی دیدار و ملاقات کرد. شاه در این دیدار گفت:«من تاج و تختم را از برکت خداوند، ملتم و ارتشم و شما دارم». شاه در این جلسه در پاسخ سوال روزولت درباره مصدق و همکاران او قاطعانه جواب داد مصدق باید به 3 سال حبس محکوم شود و بعد هم از دهکده اش خارج نشود. همینطور سرتیپ ریاحی هم باید سه سال در حبس بماند و بعد هر کاری می خواهد بکند. شاه در مورد حسین فاطمی گفت موقعی که پیدایش کنم او را اعدام خواهم کرد.

2 – شاه در یک مصاحبه مطبوعاتی با بیست و پنج نفر خبرنگار و عکاس خارجی نقطه نظرهای خود را درباره اداره کشور بیان نمود.

3 – روزنامه های اطلاعات و کیهان توقیف شدند.

4 – سید حسین مکی طی نامه هائی خطاب به شاه و نخست وزیر محاکمه دکتر مصدق را در دادرسی ارتش خلاف قانون دانست و متذکر شد مصدق باید طبق قانون محاکمه وزراء تحت تعقیب قرار بگیرد.

5 – بازپرسی از سرهنگ ممتاز، سروان داور پناه و سایر افسران محافظ منزل دکتر مصدق پایان پذیرفت.

6 – آیت الله سید محمد بهبهانی در کاخ سعادت آباد با شاه ملاقات و گفتگو کرد.

7 – سیصد نفر از سران عشایر مازندران با شاه ملاقات و مذاکره کردند.

8 – دو شبکه وابسته به حزب منحله توده، یکی شبکه اعضاء خانه صلح و دیگری شبکه سازمان جوانان حزب توده با تعدادی اسلحه و مهمات کشف شد و عده ای در این رابطه دستگیر شدند.

9 – ابوالحسن عمیدی نوری مدیر روزنامه "داد" که از مخالفین سرسخت دکتر مصدق و جبهه ملی بود به معاونت نخست وزیری منصوب شد. سخنگوئی دولت هم با او خواهد بود.

10 – سرلشکر عبدالحسین حجازی که در دوران مصدق تحت تعقیب و مدتی بازداشت بود به فرماندهی دانشگاه جنگ منصوب شد. همچنین سرلشکر جوادی به ریاست اداره نظام وظیفه، سرتیپ دبیر سیاقی به فرماندهی تیپ خوی، سرهنگ مجیدی به فرماندهی تیپ زاهدان منصوب شدند.

11 – زاهدی نخست وزیر نامه ای به آیزنهاور نوشته اعلام داشت قصد حکومت او بهبود وضع بین المللی ایران است و در آن نامه افزوده بود: خزانه کشور خالی است، ذخائر ارزی ته کشیده، اقتصاد ملی رو به زوال رفته و ایران نیاز فوری به کمک دارد که بتواند خود را از هرج و مرج اقتصادی و مالی نجات دهد.

12 – سرلشکر زاهدی نخست وزیر به درجه سپهبدی نائل شد.

13 – عده زیادی از امراء و افسران ارتش و شهربانی که در کودتای 28 مرداد به نحوی از انحاء دخالت داشتند ترفیع درجه گرفتند.

14 – عده زیادی از امراء و افسران ارشد که در زمان دکتر مصدق بازنشسته شده بودند، حکم بازنشستگی آنها لغو و به خدمت بازگشتند، از جمله سرلشگر عبدالله هدایت، سرلشگر مهدیقلی علوی مقدم، سرلشگر عباس گرزن و سرلشگر نصرالله مقبلی می باشد. سرلشگر گرزن به فرماندهی سپاه فارس و سرلشگر مقبلی به فرماندهی سپاه آذربایجان منصوب شدند.

15 – بنا به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویبنامه هیئت وزیران کلیه تغییرات سازمانی و انتصابات وزیر سابق دادگستری را که به استناد اختیارات دکتر مصدق صورت گرفته بود ملغی و کان لم یکن تلقی نمود. از جمله محمد سروری رئیس دیوان عالی کشور، حشمت الله قضائی دادستان کل و حائری شاه باغ رئیس دادگاه انتظامی قضات از کار برکنار شدند و بجای آنها به ترتیب میرزا شفیع جهانشاهی، سید احمد امامی و محمد عبده بروجنی به شغل خود بازگشتند.

16 – سرلشکر مهدیقلی علوی مقدم به ریاست شهربانی کل کشور منصوب شد. سرتیپ دفتری که با دو حکم دکتر مصدق و زاهدی رئیس شهربانی شده بود به ریاست گارد گمرک تعیین گردید.

17– اعلامیه شماره 14 فرمانداری نظامی تهران صادر شد. در این اعلامیه آمده بود تا مردم محل اختفاء اشخاص زیر را فورا به فرمانداری نظامی اطلاع دهند:                                                                                                                                                                        

دکترحسین فاطمی وزیر سابق امور خارجه، دکتر مهدی آذر وزیر پیشین فرهنگ، مهندس حقشناس وزیر سابق راه، دکتر عزیزالله ملک اسمعیلی معاون سابق نخست وزیر، خلیل ملکی رهبر گروه سیاسی نیروی سوم، مهندس کاظم حسیبی استاد دانشگاه و نماینده مجلس، کریم پور شیرازی مدیر روزنامه شورش.

18 – لوی هندرسن سفیر امریکا در ایران اطلاع داد که دولت امریکا بیست و سه میلیون و چهارصد هزار دلار از طریق اصل چهار در سال مالی جاری به ایران کمک خواهد کرد.

19 – عصر امروز سپهبد زاهدی و چند تن از وزیران در مجلس شورای ملی حضور یافته نمایندگان غیر مستعفی را ملاقات کردند. تعداد نمایندگان غیر مستعفی 22 نفرند. در این جلسه پیرامون ادامه کار مجلس هفدهم و همچنین تجدید انتخابات مذاکراتی بعمل آمد و راه حلهائی ارائه گردید.

20– دادستان تهران با تبدیل قرار متهمین قتل افشار طوس موافقت کرد و کلیه آنها از زندان آزاد شدند.

21– دولت امریکا موافقت خود را با پرداخت مبلغ 4 / 23 میلیون دلار بابت کمکهای فنی سالانه اصل چهار به ایران اعلام کرد.

22 – دولت آمریکا مبلغ چهل و پنج میلیون دلار کمک بلاعوض به ایران داد. مبلغ واقعی این کمک 40 میلیون دلار بوده است. پنج میلیون دلار آن دستمزد زاهدی بود که دکتر امینی وزیر دارائی آنرا به خزانه واریز کرده بود. دولت امریکا ناگزیر شد دو میلیون دلار به زاهدی پرداخت کند.

23 – کاروانی که برای شرکت در فستیوال بخارست شرکت کرده بود، پس از ورود به بندر پهلوی کلیه آنها که 91 نفر بودند دستگیر و بازداشت شدند و پس از دو روز به تهران انتقال یافتند. در میان این عده چند قاضی و پزشک و هنرپیشه و روزنامه نویس بودند. از جمله پرویز خطیبی مدیر روزنامه فکاهی حاجی بابا در آن جمع بود.

24 – طبق تصویبنامه هیئت وزیران آقایان: سید حسین مکی، حمیدیه، علی زهری و پور سرتیپ نمایندگان غیر مستعفی مجلس به عضویت شورای عالی نفت انتخاب شدند.

24 – سرلشگر مهنا معاون سابق وزارت جنگ، سرتیپ مدبر رئیس پیشین شهربانی و حسن صدر مدیر روزنامه قیام ایران بازداشت شدند.

25 – یکصد و پنجاه نفر دیگر از بازداشت شدگان به قلعه فلک الافلاک انتقال یافتند، از جمله ناظر زاده کرمانی، خلیل ملکی و مهندس قاسمی.

26 – به دستور سپهبد زاهدی تظاهرات بازار تهران به شدت سرکوب شد و عده زیادی در این رابطه دستگیر شدند و قسمتی از سقف بازار خراب شد.

27 – بازپرسی از دکتر محمد مصدق در حضور سرتیپ آزموده دادستان ارتش آغاز گردید. این بازپرسی مجموعا چهار ساعت به طول انجامید. در پایان جلسه بازپرس قرار بازداشت دکتر مصدق را به تأیید دادستان ارتش رسانید. دکتر مصدق بلافاصله به قرار بازداشت خود اعتراض نمود. مجموعا پنج جلسه از دکتر مصدق بازپرسی شد.

 

مهر ماه

 

1 – عده زیادی از افسران ارتش به مناسبت فعالیت در روز 28 مرداد ترفیع درجه یافتند از جمله سرتیپ فرهاد دادستان فرماندار نظامی تهران و سرتیپ غلامحسین افخمی که فرماندهی مهاجمین به خانه مصدق را عهده دار بود و سرتیپ عزیزی، سرتیپ شاهنده و سرتیپ مرتضی زاهدی درجه سرلشکری گرفتند. در این ترفیعات سرهنگ کیهانخدیو بازپرس دکتر مصدق سرتیپ شد. 27 سرهنگ سرتیپ شدند.

2 – دادگاه نظامی عادی ویژه مامور رسیدگی به اتهامات دکتر محمد مصدق و همدستان او به ریاست سرلشگر غلامحسین افخمی تشکیل شد و دادگاه به اتفاق آراء قرار بازداشت مصدق را تأیید نمود.

3 – دالس وزیر امور خارجه امریکا طی نطقی پیرامون مسائل و مشکلات ایران سخن گفت.

4 – دکتر عالمی و دکتر اخوی از وزیران سابق بازداشت شدند.

5 – نخستین جلسه علنی مجلس سنا پس از یازده ماه تعطیل به ریاست سید حسن تقی زاده، در حضور سپهبد زاهدی تشکیل شد و پیرامون قوه مقننه و نحوه ادامه کار مجلس سنا تعاطی افکار به عمل آمد.

6 – سرتیپ حسین آزموده دادستان ارتش کیفر خواست خود را علیه دکتر محمد مصدق و سرتیپ تقی ریاحی صادر کرد و طبق ماده 317 قانون دادرسی و کیفر ارتش جرم نامبردگان را بهم زدن اساس حکومت یا ترتیب وراثت تخت و تاج دانسته تقاضای اعدام نمود. آزموده بیست و سه مدرک برای اثبات کیفر خواست ضمیمه نموده بود.

7 – سه تن از نمایندگان جمهوریخواه کنگره امریکا به تهران وارد شدند.

8 – سد کوهرنگ در اصفهان افتتاح شد و بدینوسیله آب کارون از تونلی که 2841 متر طول دارد بطرف زاینده رود سرازیر شد.

9 – مستر هوور کارشناس امور نفت وزارت امور خارجه برای مذاکره با اولیای دولت ایران و کسب اطلاعاتی در مورد مسئله نفت وارد تهران شد.

10 – وارن رئیس اداره همکاری فنی امریکا در دفتر وزیر دارائی حضور یافته چکی به مبلغ چهار میلیون و هفتصد هزار دلار به وزیر دارائی تسلیم نمود.

11 – انتونی ایدن وزیر امور خارجه انگلستان طی نطقی که در مجلس ایراد نمود گفت انگلستان بار دیگر دست دوستی به سوی ایران دراز می کند و برای تجدید مناسبات سیاسی همه نوع آمادگی دارد.

 

آبان ماه

 

1 – ساختمان جدید بانگ سپه گشایش یافت.

2 – دادستان ارتش برای سرتیپ کیانی، سرهنگ ممتاز، سروان فشارکی، سروان داور پناه تقاضای اعدام نمود.

3 – بعد از ظهر امروز محاکمه دکتر محمد مصدق و سرتیپ تقی ریاحی در سلطنت آباد در دادگاه نظامی برای رسیدگی به وقایع 25 تا 28 مرداد آغاز گردید. ریاست دادگاه با سرلشگر نصرالله مقبلی و عضویت با نامبردگان زیر بود:                                                                                

سرتیپ حمید شیروانی، سرتیپ محمود افشارپور، سرتیپ محمد علی خزائی، سرتیپ تیمور بختیار. دکتر مصدق به اتفاق سرهنگ جلیل بزرگمهر وکیل تسخیری خود پنج دقیقه پس از تشکیل جلسه وارد دادگاه شدند و بحث پیرامون صلاحیت دادگاه آغاز شد.

4 – امروز بازار تهران تعطیل کرد و عده ای از مردم دست به تظاهرات زدند دو نفر مقتول و عده زیادی مجروح گردیدند.

5 – در تبریز تظاهرات دامنه داری به وقوع پیوست. بازار تبریز، دانشگاه و دبیرستان ها تعطیل شد. در این تظاهرات قریب پنجاه نفر دستگیر و زندانی شدند. نیروی سوم خلیل ملکی در این تظاهرات از عوامل عمده و سازنده بود.

6 – به خدمت عده ای از مهندسین و کارمندان شرکت نفت به اتهام همکاری با حزب توده خاتمه داده شد.

7 – نهضت مقاومت ملی اعلام اعتصاب و تظاهرات عمومی نمود که با تایید و همراهی حزب توده روبرو شد.

8 – فرمانداری نظامی مقداری از سقف بازار تهران را تخریب کرد و عده ای را نیز به جزیره خارک تبعید نمود.

9 – علیرضا پهلوی به ریاست انجمن ورزشی ارتش منصوب شد.

10 – دادگاه جنائی فرمانداری نظامی پس از رسیدگی به پرونده ربودن و قتل سرتیپ محمود افشار طوس رئیس شهربانی دکتر مصدق پس از چند جلسه رسیدگی کلیه متهمین را از اتهامات منتسبه تبرئه نمود و پرونده را برای پیدا کردن قاتل حقیقی مفتوح نگه داشت. با این ترتیب سرتیپ مزینی، سرتیپ نصرالله زاهدی، سرتیپ بایندر و عده دیگری از زندان آزاد شدند.

 

آذر ماه

 

1 – دنیس رایت کاردار موقت سفارت انگلیس در تهران با چهارده نفر کارمند سفارت وارد تهران شدند.

2 – اعلامیه مشترک ایران و انگلیس متضمن تصمیم دو دولت دائر به برقراری مجدد روابط سیاسی میان دو کشور انتشار یافت. در این اعلامیه خاطر نشان شده بود که بزودی هر یک از دو دولت سفیر کبیر خود را به کشور دیگر اعزام نموده و سپس در نزدیکترین موقعی که مورد موافقت طرفین باشد در باب حل اختلاف مربوط به نفت شروع به مذاکره خواهند کرد.

3 – بمناسبت برقراری روابط سیاسی بین ایران و انگلیس دانشجویان دانشگاه تهران بعنوان اعتراض کلاس ها را تعطیل نموده تظاهرات با شکوهی را آغاز کردند. محل تجمع دانشجویان دانشکده فنی تهران بود. پس از محاصره دانشگاه مأمورین حکومت نظامی وارد دانشکده فنی شدند و به روی دانشجویان آتش گشودند و در نتیجه سه دانشجو به شهادت رسیدند و عده ای مجروح شدند و دانشگاه تهران تعطیل شد.

4 – بمناسبت وقایع خونبار دانشگاه تهران، فرمانداری نظامی روزنامه های فرمان، سیاسی، خاورمیانه، آذرین، زلزله، فاخته و مرجان را توقیف کرد و روزنامه های منتشر شده جمع آوری گردید.

5 – سرلشگر مزین از طرف شاه در دانشکده فنی حضور یافته از آقای مهندس خلیلی رئیس دانشکده فنی از واقعه روز گذشته اظهار تأسف کرد.

6 – ریچارد نیکسون معاون رئیس جمهوری آمریکا به اتفاق همسر و عده ای از مقامات آن کشور وارد تهران شد. مدت توقف او قریب سه روز خواهد بود. در توقف معاون رئیس جمهوری در تهران مذاکراتی پیرامون حل مسئله نفت انجام خواهد گرفت. در فرودگاه زاهدی و علاء وزیر دربار و وزیران از نیکسون استقبال کردند.

7 – موافقتنامه ای بین ایران و شوروی امضاء شد. ایران تریاک می دهد تا از شوروی شکر بگیرد.

8 – محاکمه دکتر محمد مصدق و سرتیپ ریاحی پس از 35 جلسه رسیدگی در دادگاه نظامی پایان یافت. پس از آخرین دفاع متهمین رئیس دادگاه نامه وزارت دربار را دائر بر اینکه شاه به پاس خدمات آقای دکتر محمد مصدق در سال اول نخست وزیری خود در امر ملی شدن صنعت نفت از آنچه نسبت به معظم له گذشته صرفنظر نموده اند قرائت کرد و دادگاه پس از 8 ساعت شور رأی خود را صادر نمود. بموجب این رأی آقای دکتر محمد مصدق به سه سال حبس مجرد و سرتیپ ریاحی به دو سال حبس تأدیبی محکوم شدند. در جریان محاکمه بین دکتر مصدق و آزموده برخوردهای تندی صورت گرفت.

 

دی ماه

 

1 – در جلسه امروز هیئت وزیران بین مهندس میکده وزیر راه و نخست وزیر مذاکرات تندی رد و بدل شد. به دستور زاهدی نخست وزیر، وزیر راه از جلسه هیئت وزیران توسط مأمورین دژبان اخراج شد.

2 – دادگاه تجدید نظر فرماندار نظامی به پرونده متهمین به قتل افشار طوس رسیدگی کرد. رأی بدوی مبنی بر تبرئه کلیه متهمین صادر گردید.

3 – دولت ایران با اگرمان راجر استیونس سفیر کبیر جدید انگلیس موافقت کرد. همچنین دولت انگلستان با پذیرش علی سهیلی سفیر کبیر جدید در انگلستان روی موافق نشان داد.

 

بهمن ماه

 

1 – آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی با خبرنگاران خارجی مصاحبه کرد. کاشانی در این مصاحبه از انتخابات دوره هجدهم در تهران و شهرستانها به شدت انتقاد نمود و افزود دولت عملا در انتخابات دخالت می کند و از تمام حوزه ها کاندیداهای دولتی با استفاده از نفوذ دولت از صندوق ها بیرون می آیند.

 2 – اختلاف آیت الله کاشانی و سپهبد زاهدی در مورد انتخابات به اوج رسید. سرتیپ فرزانگان وزیر پست و تلگراف و سخنگوی دولت به دستور نخست وزیر به مصاحبه کاشانی با خبرنگاران خارجی پاسخ داد. او در این مصاحبه آیت الله کاشانی را (شخصی بنام ابوالقاسم کاشی) نامید.

اسفند ماه

1 – دکتر سید حسین فاطمی مدیر روزنامه باختر امروز و وزیر امور خارجه دکتر مصدق در یکی از خانه های تجریش توسط سرگرد مولوی افسر فرماندار نظامی دستگیر و به فرمانداری نظامی جلب شد. نامبرده در موقع انتقال از شهربانی مورد حمله عده ای از اوباش و اراذل دولتی قرار گرفت و بشدت مجروح شد و به بیمارستان انتقال یافت. در این ماجرا خواهر وی نیز که برای حفاظت دکتر فاطمی تلاش می کرد به شدت مجروح و مصدوم شد.

2 – کریم پور شیرازی مدیر روزنامه منقد و تند روی شورش که مدتی قبل در امامزاده اسمعیل زرگنده دستگیر و در زندان دژبان به سر می برد به آتش کشیده شد و در اثر سوختگی شدید در گذشت.

3 – مراسم افتتاح دومین دوره مجلس سنا و هجدهمین دوره مجلس و هجدمین دوره مجلس شورای ملی بامداد امروز انجام گرفت. شاه در نطق افتتاحیه اشاره به استفاده از منابع ثروت کشور و واگذاری کارهای عمومی به مردم نمود. نمایندگان تهران در مجلس شورای ملی بشرح زیر انتخاب شدند: سید ابوالحسن حائری زاده، فتح الله فرود، دکتر شمس الدین جزایری، جعفر بهبهانی، رضا کی نژاد، دکتر موسی عمید، احمد اخوان کاشانیان، محمد رضا خرازی، دکتر محمد شاهکار، محمد درخشش و دکتر حسن افشار.

 

 

        پیج فیسبوک راه توده

 

 

 

                        راه توده  468   23 مرداد ماه 1393

 

                                اشتراک گذاری:

بازگشت