مرور تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 – بخش 33

محاکمه 53" نفر" با احکامی

که رضاشاه صادر کرده بود

دو سال تا سقوط رضا شاه باقی است. همزمان با شتاب رضا شاه برای دراز کردن دست اتحاد به طرف هیتلر، که تصور می کرد قدرت برتر جهانی خواهد شد، برکناری ها و برگماری های حکومتی بی وقفه شدت می گیرد. در عرض یکسال سه بار وزیر خارجه عوض می شود و دیگر وزارتخانه ها نیز همین سرنوشت را دارند. کسانی که کوچکترین تردید رضا شاه نسبت به وفاداری آنها و یا تردید در نزدیکی او به آلمان هیتلری پیدا می کند فورا برکنار، خانه نشین و یا محاکمه و زندان می شوند. این تصفیه ها شامل حال نمایندگان مجلس نیز می شود. ابتدا از آنها سلب مصونیت می شود سپس محاکمه و زندانی شدن آنها آغاز می شود. ما نمونه هائی از این برکناری ها را در این شماره نقل کرده ایم. همین نوع واکنش های عصبی و استبدادی شامل حال مناسبات خارجی و با کشورهائی نظیر فرانسه نیز می شود.

در سال 1317 که مهمترین اخبار و رویدادهای آن را به نقل از مطبوعات وقت می خوانید، محاکمه گروه 53 نفر آغاز می شود. اتهامات بسیار شبیه همان اتهاماتی است که یکبار محمد رضا شاه و یکبار هم جمهوری اسلامی برای یورش به حزب کمونیست و حزب توده ایران طرح کردند و هر دو حزب را منحله اعلام داشتند. در همین سال عروسی ولیعهد و فوزیه نیز سر می گیرد که خبرهایش را می خوانید.

فروردین ماه 1317

1 – از علی دشتی رفع سوءظن گردید و به تهران احضار و در اداره شهربانی مشغول کار شد. شغل وی در شهربانی ریاست اداره سانسور مطبوعات که بنام "راهنمای نامه نگاری" خوانده می شد تعیین گردید. عبدالرحمن فرامرزی و شمیم و ابوالقاسم پاینده نیز در این اداره با وی همکاری می کنند. (دشتی که از لباس روحانیت در آمده بود، بعدها نویسنده و سناتور انتصابی دوران شاه شد و بعد از انقلاب نیز چند سال زندانی شد. عبدالرحمان فرامرزی بعدها مدیر مسئول و همراه با دکتر مصباح زاده بنیانگذارروزنامه کیهان شد. ابوالقاسم پاینده نیز بعدها روزنامه نگار و نویسنده شد- راه توده)

2 – اولین کشتی حامل مهاجرین قفقازی به تعداد هفتصد نفر وارد ایران شدند و در شهرهای مختلف تحت نظر شهربانی پخش گردیدند. (مهاجرین ایرانی که به کشور بازگشتند - راه توده)

3 – از اعتصام زاده نماینده مجلس سلب مصونیت شد. (این سلب مصونیت ها با هدف پیگرد افرادی بود که کوچکترین شک و تردیدی رضاشاه نسبت به وفاداری آنها پیدا می کرد.- راه توده)

اردیبهشت ماه

1 – طبق دستور رضا شاه فرهنگستان به علت کندی کار منحل گردید. وثوق الدوله رئیس فرهنگستان به اروپا عزیمت کرد.

2 – فرهنگستان جدید ایران به ریاست وزیر فرهنگ با حضور 24 نفر از اعضاء مجددا تشکیل شد.

3 – تونل کندوان به طول 80,1883 متر که در مدت سه سال عملیات ساختمانی آن ادامه داشت افتتاح شد. هزینه تونل 400,853,24 ریال برآورد شده است.

4 – علی سهیلی وزیر مختار ایران در لندن به تهران احضار و به سمت وزیر امور خارجه تعیین و مشغول شد.

خرداد ماه

1 – دربار طی اعلامیه ای مراسم نامزدی محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران را با دوشیزه فوزیه خواهر ملک فاروق پادشاه مصر منتشر کرد.

2 – یک هیئت از ایران برای تهیه وسائل و مقدمات ازدواج ولیعهد به ریاست محمود جم نخست وزیر عازم مصر شد.

3 – کارخانه برق تهران شروع به کار کرد و خیابان های تهران با این برق روشن شد.

4 – امتیاز نفت شمال که به دو شرکت آمریکایی داده شده بود موقوف گردید و قرارداد آن ابطال شد.

تیر ماه

1 – علی اصغر حکمت وزیر فرهنگ و علی سهیلی وزیر امور خارجه از کار برکنار شدند.

3 – سرپرستی وزیر فرهنگ موقتا به دکتر سید ولی الله نصر و سرپرستی وزارت خارجه به محسن رئیس سپرده شد.

1 – کارخانه هواپیما سازی شهباز افتتاح شد.

2 – نام قصر قاجار به بی سیم تبدیل گردید.

4 – قانون اساسنامه بانک ملی ایران به تصویب مجلس رسید و بانک مزبور دارای ارکانی مانند شورایعالی، هیئت نظارت و هیئت نظارت اندوخته اسکناس گردید.

شهریور ماه

1 – آیین گشایش راه آهن سراسری انجام گرفت. هزینه راه آهن جمعا ده میلیارد و یکصد میلیون ریال اعلام شده است.

مهر ماه

1 – هنرستان دختران با حضور هیئت دولت و امراء و نمایندگان مجلس افتتاح شد.

2 – قانون اجازه هفت میلیون ریال وام برای تکمیل ساختمان وزارت امور خارجه از بانک ملی تصویب شد.

آبان ماه

1 – کارخانه قند سازی شازند شروع به کار کرد.

2 – لایحه قانونی طرز تنظیم وصیت نامه از طرف وزیر دادگستری به مجلس داده شد.

3 – دادگاه جنایی تهران به ریاست حسینقلی وحیدی و عضویت محمود دره و خاتون آبادی به دادستانی عبدالحسین احمدی بختیار محاکمه 50 نفر از 53 نفر ترویج کنندگان مرام اشتراکی و اقدام کنندگان بر علیه امنیت و استقلال کشور را آغاز کرد. پس از قرائت کیفر خواست و بیان آن توسط نماینده دادستان، وکلای مدافع به دفاع پرداختند. غالب وکلای مدافع که وکیل تسخیری بودند متن کیفر خواست را تایید نمودند، تنها دکتر آقایان و قوام الدین مجیدی از نظر ماهوی به دفاع پرداختند و تبرئه متهمین را خواستار شدند. سرانجام رای دادگاه صادر شد: 10 نفر محکوم به 10 سال زندان مجرد، یک نفر به هفت سال، 3 نفر به 6 سال، 32 نفر به 5 سال، 7 نفر به 4 سال، 1 نفر به 4 سال و نیم، یک نفر به 3 سال و نیم، 2 نفر به 3 سال، و 2 نفر نیز تبرئه شدند. (ارانی در حبس مجرد به قتل رسید)

4 – مجلس شورای ملی در جلسه امروز خود اصل 37 متمم قانون اساسی را تفسیر نمود و به فوزیه نامزد ولیعهد ایران صفت ایرانی الاصل اعطاء کرد.

5 – کمال آتاتورک رئیس جمهور ترکیه درگذشت.

آذر ماه

1 – مجید آهی وزیر راه مورد بی مهری قرار گرفته از خدمت برکنار شد و به زندان افتاد.

دی ماه

1 – قانون تبدیل مال الاجاره مستغلات تحت 9 ماده به تصویب رسید.

2 - روابط سیاسی ایران و فرانسه قطع شد.

5 – به موجب تصویبنامه هیئت وزیران سازمانی به نام "سازمان پرورش افکار" تحت نظر دکتر احمد متین دفتری وزیر دادگستری تشکیل شد. اعضاء هیئت مرکزی آن عبارتند از: دکتر سید علی شایگان معاون دانشکده حقوق، دکتر عیسی صدیق رئیس دانشکده ادبیات و علوم دانشسرایعالی، دکتر آشتیانی معاون دانشکده پزشکی، فروزانفر معاون دانشکده معقول و منقول.

6 – بانک رهنی با سرمایه دویست میلیون ریال تاسیس و شروع به کار کرد آقای ابوالحسن ابتهاج معاون بانک ملی به ریاست بانک رهنی برگزیده شد. در همان روز عبدالحسین هژیر معاون بانک ملی شد.

7 – قانون تاسیس بانک کارگشایی به تصویب رسید.

بهمن ماه

1 – هیئتی مرکب از وثیقی کفیل وزارت بازرگانی، اللهیار صالح معاون وزارت دارائی و دلپاک رئیس اداره دوم سیاسی وزارت امور خارجه برای مذاکرات بازرگانی عازم مسکو شدند.

2 – علی اصغر حکمت وزیر سابق فرهنگ که از کار برکنار و مدتی خانه نشین بود به وزارت کشور منصوب شد.

5 – روابط سیاسی ایران و فرانسه که چندی قبل قطع شده بود مجددا برقرار گردید. آلبرت لبرون رئیس جمهور فرانسه برای برقراری روابط پیشقدم شد.

اسفند ماه

1 – محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران برای ازدواج عازم کشور مصر شد. در این مسافرت آقایان اسفندیاری رئیس مجلس شورای ملی، دکتر متین دفتری وزیر دادگستری، مظفر اعلم وزیر امور خارجه، محمد علی مقدم مدیر کل وزارت خارجه، دکتر قاسم غنی نماینده مجلس و عباس مسعودی نماینده مجلس و مدیر روزنامه اطلاعات همراه ولیعهد بودند.

2 – بودجه سال 1318 کشور که از حیث در آمد 700,096,930,1 ریال و از حیث هزینه 987,481,613,2 ریال می باشد تصویب شد.

3 – مراسم عقد کنان محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران و دوشیزه فوزیه خواهر ملک فاروق پادشاه مصر در کاخ عابدین در قاهره انجام گرفت.

لینک های شماره های گذشته:

1- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/624/ruzshomar.ht

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/625/ruzshmar.htm

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/626/ruzshomar.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/627/tarikh.html

5 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/628/ruzshomar.html

6 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/629/tarikh.html

7 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/tarikh.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/631/tarikh.html

9 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/janvie/632/tarikh.html