سخنرانی حسن روحانی در مراسم 22 بهمن و طرح "همه پرسی" ظاهرا آب در لانه مورچگان ریخته است. جناح راست حکومتی و به اصطلاح اصولگرایان از هر سو فریادهای اعتراض بلند کرده و مدعی هستند که روحانی "خواست دشمنان" را تکرار‌ می‌کند. معنای این سخن آن است که مردم ایران حتما "دشمن" هستند که نظرخواهی از آنها درباره مسائل کشور و پذیرش و عمل به آن تامین خواست دشمن باشد.

با اینکه امکان همه پرسی در قانون اساسی آمده و نخستین بار هم نیست که مطرح‌ می‌شود و از جمله حسن روحانی خود نیز در گذشته آن را طرح کرده بود، چرا واکنش‌ها این بار تا این اندازه خشم آلود و لجام گسیخته گردید؟ دلیل این امر را باید در شرایط کشور که در بن بست گرفتار آمده از یکسو و جمله‌ای به اصطلاح امروزین "کلیدی" در سخنان روحانی جستجو کرد. آقای روحانی موضوع همه پرسی را به این شکل مطرح کرد که "اگر جناح‌ها اختلاف دارند، دعوا و شعار ندارد، صندوق آراء را بیاوریم و طبق اصل 59 قانون اساسی هر چه مردم گفتند، به آن عمل کنیم." این برای نخستین بار است که مسئله همه پرسی به مسئله اختلاف میان جناح‌ها بر سر اداره کشور، تا این اندازه مشخص و ملموس برای مردم و خطرناک برای راست حکومتی در قدرت مطرح‌ می‌شود.

مشکل بزرگ همه پرسی تا به امروز برسر این بود که چه چیز را‌ می‌خواهیم به همه پرسی بگذاریم. حسن روحانی موضوع همه پرسی را اختلاف‌ها و برنامه‌های مختلف بر سر اداره جامعه مشخص کرده است و این تحول فوق العاده مهمی است. در شرایطی که اوضاع کشور بسرعت به سمت بن بست‌ می‌رود، دیر یا زود به نقطه‌ای‌ می‌رسیم که برنامه‌های مختلف برای برونرفت از بن بست دربرابر هم قرار‌ می‌گیرد. برنامه‌ای که جناح راست حاکم برای حفظ وضع موجود و ادامه حاکمیت خود دارد، در برابر برنامه برای تغییر و تحول و اصلاحات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی که باید در معرض داوری مردم قرار گیرد.

کف بر لب آوردن جناح راست از موضوع همه پرسی که آقای روحانی مطرح کرده از این جهت نیز هست که تا به امروز سرسختانه با هر نوع گفتگوی ملی به این عنوان که مردم ما با هم اختلافی ندارند، یعنی همه طرفدار آنها هستند مقاومت کرده بود. اکنون آقای روحانی آنان را در برابر این انتخاب قرار داده است که اگر تن به گفتگوی ملی ندهند باید تن به همه پرسی بدهند. در واقع نه تنها برنامه‌های مختلف بلکه اختلاف‌های دیگری که میان جناح‌ها هست مثلا بر سر حصر یا آشتی ملی وجود دارد که اگر نتواند با گفتگو حل شود خود‌ می‌تواند موضوع همه پرسی شود. مثلا اگر موضوع حصر مورد اختلاف جناح هاست و بر سر آن به تفاهم‌ نمی‌رسند بجای "لشکرکشی خیابانی" و مراسم پفکی و ساندیسی 9 دی‌ می‌توان موضوع را به همه پرسی گذاشت تا معلوم شود چند درصد مردم ایران موافق ادامه حصر هستند. بدیهی است که جناح راست و اصولگرایان به همین سادگی به انجام چنین همه پرسی‌هایی تن‌ نمی‌دهند چون خوب‌ می‌دانند که مثلا در کل تهران 10 میلیونی 20 هزار تن یعنی حدود نیم درصد مردم به نماز جمعه‌ می‌روند و دوبرابر آن یعنی به اندازه یک درصد هم در راه پیمایی‌های حکومتی شرکت‌ می‌کنند. بنابراین‌ می‌توان وحشت و خشم آنان را از طرح همه پرسی آن هم بر سر "مسائل مورد اختلاف جناح ها" را درک کرد.

پیشنهاد آقای روحانی در عین حال دعوتی است به اینکه نیروهای خواهان تغییر و تحول گفتگوهای میان خود را گسترده تر و فشرده تر کنند و بکوشند طرح کلیات یک برنامه اصلاحات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی را هر چه سریعتر تدوین کنند و آن را در معرض قضاوت جامعه قرار دهند. شکستن سدها و تسریع در گفتگوی ملی میان منتقدان اوضاع در این شرایط اهمیتی خاص دارد. 

پیشنهاد همه پرسی حسن روحانی در شرایطی که طرح شده است یک طرح خیالی نیست، بلکه در تحول اوضاع طرحی عملی و حتی‌ می‌توان گفت در شرایط معین ناگزیر و تنها راه خواهد بود، به ویژه که توان طرح میان مردم و بسیج جامعه را نیز دارد. دهان‌های کف آلود راست حکومتی فقط علامت خودافشاگری، بی‌پایگاهی و بی‌آیندگی آنان و نشانه بی‌توجهی به منافع کشور است. ولی‌ می‌توان تصور کرد که هم بخشی از حکومت در شرایطی که در تحولات سریع آینده بقای آن در خطر قرار‌ می‌گیرد ناگزیر خواهد شد به همه پرسی تن دهد و هم آن دسته از مردمی که نگران تغییرات ناگهانی و کنترل نشده هستند، هم آنانی که از تبدیل شدن سرنوشت کشور ما به سوریه و عراق بیمناکند و هم کسانی که خواهان جلوگیری از گسترش خشونت هستند از آن استقبال خواهند کرد. تنها جناحی از حکومت که به راه حل نظامی برای خروج از بحران‌ می‌اندیشد‌ می‌تواند با این طرح مخالف یماند که باید برای خنثی کردن آن نیز از هم اکنون اقدام کرد.

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده