واشنگتن- فرزاد فروزنده

با گذشت بیش از دو ماه از آغاز به کار جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا، ظاهرا هنوز دستگاه رهبری آمریکا در حال سنجش چگونگی انطباق خود با دوران پس از ترامپ است. همانطور که هنوز پاسخ مشخصی برای نحوه رفتار با ایران نیز نیافته اند. فراتر از ایران، پرسش بنیادینی که بایدن و رهبری آمریکا هنوز نتوانسته برای آن پاسخی پیدا کند – اگر پاسخی وجود داشته باشد – آن است که چگونه می توان راه ترامپ را ادامه داد، ولی از روش او و چهره ای که از آمریکا برجای گذاشت فاصله گرفت.

 رهبری کنونی آمریکا قصد دارد پیروزی ترامپ را یک حادثه، یک استثنا بر اصل وانمود کند. در حالیکه چنین نبود. ترامپ تجسم واکنش سیستم سرمایه داری آمریکا بود به بحران بی راه حلی که در آن فرو رفته است. تنها ترامپ بود که می توانست روابط آمریکا را با جهان بسود آمریکا دچار بحران کند و آن را به حساب ویژگی های شخصیتی خود بگذارد. تنها ترامپ بود که می توانست بجای بانک مرکزی و اداره بورس قیمت دلار را با توئیت بالا و پایین کند. تنها ترامپ بود که می توانست شعار "اول آمریکا" را به عدم تعادل روانی خود منتسب کند. اما اینکه با وجود همه اینها رهبری آمریکا سرانجام تصمیم گرفت ترامپ را کنار بگذارد خود نمادی از لاینحل بودن بحران است.

همه آنچه ترامپ بدست آورد به بهای از میان رفتن آنچیزی تمام شد که رهبران آمریکا بدان "قدرت نرم" می گویند. یعنی ایدئولوژی، اعتبار، وجهه، فرهنگ و سبک زندگی آمریکایی یا در یک کلام "هژمونی" آمریکا بر جهان. هژمونی یعنی قدرتی که بیشتر برآمده از اقناع است تا زور، برآمده از پذیرش برتری یک سبک زندگی و فرهنگ و حاملان آن است. طبقه حاکمه آمریکا سرانجام به این نتیجه رسید که ترامپ بیش از آنچیزی که برای آمریکا بدست آورد، با متزلزل کردن هژمونی آن در افکار عمومی جهان به آمریکا لطمه زد.

ولی اگر هژمونی آمریکا بر جهان دچار تزلزل شده بخاطر ترامپ نیست، برعکس پیروزی ترامپ بخاطر آن بود که این هژمونی از قبل متزلزل شده بود. پیروزی و روش ترامپ واکنش به این تزلزل و پیامد بحران تمدن سرمایه داری و ورود آن به مرحله انحطاط بود. سده بیستم سده اعتلای تمدن سرمایه داری بود و آمریکا هم نماد این تمدن. بیهوده نبود که آن سده را "قرن آمریکایی" نام دادند. ولی اکنون که تمدن سرمایه داری وارد مرحله انحطاطی خود شده، آمریکا هم بعنوان نماد این تمدن، نماد انحطاط شده است. وقتی که یک تمدن وارد مرحله انحطاط می شود فقط شیوه یا مناسبات تولیدی آن نیست که دچار بحران می شود، بلکه تمام دستگاه ایدئولوژیک و فرهنگی آن تمدن نیز به بحران دچار می شود و زیر سوال می رود. و این شاید مهمتر از آن بحران اقتصادی باشد، زیرا تا زمانی که بحران در ذهن مردم به شکل زیر سوال رفتن معیارها، فرهنگ و مناسبات حاکم بازتاب پیدا نکند، راهی به سوی تغییر باز نمی کند و حتی تغییرها را بازگشت پذیر می کند. همه انقلاب های سده گذشته چرا شکست خوردند؟ برای اینکه معیارهای تمدن سرمایه داری معیارهای حاکم بر جهان بود. همان معیارهایی که سرانجام رهبران اتحاد شوروی را هم به فساد کشاند و این معیارها را پذیرفتند و با وجود هواداری مردم شوروی از سوسیالیسم، آنها به معیارهای سرمایه داری پیوستند.

همان اتفاقی که ممکن است و به احتمال زیاد عکس آن در چین روی خواهد داد. با وجود آنکه در چین عناصر داخلی سرمایه داری به مراتب از اتحاد شوروی نیرومندتر است ولی توسعه چین در جهانی صورت می گیرد که معیارهای تمدن سرمایه داری زیر سوال رفته است. تمدن سرمایه داری و معیار سودآوری سرمایه نشان داده که نه تنها قادر به بهبود وضع انسانها و شرایط اقتصادی و اجتماعی نیست، بلکه در حال نابود کردن محیط زیست انسانی و کره خاکی و در حال رقم زدن یک فاجعه برای بشریت در زیر بار سلاح های اتمی است.

جو بایدن را اکنون در آمریکا بر سر کار آورده اند که به خیال خود این دوگانگی قدرت نرم و سخت را حل کنند و دو ماه است که معطل هستند و بدنبال راه حلی می گردند که وجود ندارد و نخواهد داشت. ولی اینکه بایدن باید راه ترامپ را دامه دهد و ادامه خواهد داد برای کشورما و مردم ما به معنای بسته شدن راه دیپلماسی نیست، برعکس به معنای گشوده شدن آن است. دوگانگی میان حرف و عمل، ادعا و موقعیت بایدن درست همان روزنه ای است که از طریق آن دیپلماسی می تواند بسود منافع ایران وارد عمل شود. بایدن و هیئت حاکمه آمریکا را باید مدام دربرابر ادعاهایشان درباره وداع با میراث ترامپ قرار داد. اینکه آمریکا به خیال آن است که "قدرت نرم" خود در نزد افکار عمومی جهان را احیا کند یک فرصت برای ماست به منظور دیپلماسی و کاهش تنش و پایان دادن به تحریم ها و فراهم کردن شرایط برای بهبود وضع اقتصادی و پیشرفت کشور!

تلگرام راه توده:

https://telegram.me/rahetudeh

        پیج فیسبوک راه توده