برگردان: م. مهرجو

سرمایه گذاری در جاده ابریشم نوین

سرمایه گذاری های چین در خارج از کشور از سیاست راهبردی دولت پیروی می کند و این سیاست  بیش از دو دهه است که دنبال می شود. نخستین گام در سال 1999 با سیاست راهبردی "رفتن به سوی جهان"[1] برداشته شد. دو سال بعد چین به عضویت "سازمان تجارت جهانی"[2] در آمد و "سازمان همکاری های شانگهای"[3] را بنیان نهاد. در سال 2006، اقتصادهای پنج کشور برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در پیمان "بریکس"[4] گرد هم آمدند. این پنج کشور نماینده 40 درصد از جمعیت جهان هستند که 25 در صد از تولید جهان را در اختیار دارند. در سال 2013، از ابتکار "کمربند ـ جاده" رونمایی شد.

ازسال 2000 سرمایه گذاری چین در اقتصاد دیگر کشورها که به نام "سرمایه گذاری مستقیم در خارج"[5] شناخته می شود، بسرعت رو به افزایش گذاشت. سرمایه گذاری کشورهای خارجی در چین "سرمایه گذاری مستقیم خارجی"[6] نامیده می شود. جدول زیرسرمایه گذاری چین در خارج و سرمایه گذاری خارجی در چین را بین سالهای 2005 تا 2020 نشان می دهد:

از این جدول می توان دریافت که تا پیش از سال 2015 سرمایه گذاری کشورهای بیگانه در جمهوری خلق چین بیشتر از سرمایه گذاری چین در دیگر کشورها بوده است. چین تنها پس از سال 2015 به دلیل پروژه جاده ابریشم سرمایه گذاری بیشتری در خارج از کشور داشته است. با این همه، از سال 2016 سرمایه گذاری خارجی در چین با وجود پروژه راه ابریشم، روندی افزایشی داشته است. حال این پرسش پیش می آید که چین بین سال های 2005 تا 2016  در چه کشورهایی سرمایه گذاری کرده است؟ آمریکا با 129.9 میلیارد دلار پیشتاز بوده است. با آغاز پروژه راه ابریشم، سرمایه گذاری چین در دیگر کشورها نیز رو به افزایش گذاشته است و می توان چنینبرآورد کرد که بیشتر این سرمایه گذاری ها در بخش زیرساخت ها به کار گرفته شده است.  جدول زیر، مبلغ سرمایه گذاری چین را در کشورهای گوناگون نشان می دهد:

همانگونه که در این جدول دیده می شود، نه آلمان و نه هیچ کشور دیگراروپایی در میان این ده کشور نیستند و ترسی که پیوسته در رسانه های داخلی ما از دست اندازی و مالک شدن بنگاه های آلمانی از سوی چین دامن زده می شود، تنها گمانه زنی های بی پشتوانه است.

از آغاز پروژه جاده ابریشم، چین در پنج سال نخست مبلع 689,88 میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده که بیشتر آن در بخش انرژی و حمل و نقل بوده است، یعنی 38 درصد ازاین پول به بخش انرژی و 26 درصد به بخش حمل و نقل سرریز شده است.

سرمایه گذاری ها نخست در کشورهای همسایه مانند پاکستان، قزاقستان، مالزی، لائوس، بنگلادش، کامبوج، میانمار، سریلانکا و ویتنام و سپس درکشورهای آفریقایی انجام شد.

انستیتوی آزاد "مرکاتور"[7] که در برلین و پوتسدام است و درباره پدیده های جهانی و دگرگونی های آب و هوایی کار می کند، در پژوهش های خود نتیجه می گیرد که:

الف) دو سوم سرمایه گذاری ها در جاده ابریشم نوین برای تولید انرژی و حمل و نقل بکار گرفته شده اند.

ب) سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انرژی بر مبنای جایگاه جغرافیایی و تاریخی کشورها انجام شده اند، به این معنی که هر دو گونه  تولید انرژی تجدیدپذیر و سنتی مورد پشتیبانی قرار گرفته اند. برای نمونه، پاکستان از زغال‌سنگ و نیروی برق آبی استفاده می‌کند و رویکرد کشورهای آمریکای لاتین بیشتر در انرژی‌های تجدیدپذیر است.

ج)  سرمایه‌گذاری‌ها از دیدگاه جغرافیایی پراکنده هستند و هیچ بخشی بر بخش دیگر برتری ندارد.

د) این سرمایه‌گذاری‌ها زمینه را برای گام های بعدی صنعتی شدن و گسترش زنجیره‌های بازرگانی و تولید فراهم می‌کند.

سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انرژی، یعنی گسترش شبکه‌های انتقال برق، تاکنون بیشتر در گستره ملی انجام شده است، ولی اکنون گرایش به سوی پیوند بیشتر با شبکه  برق جهانی است. بسیاری به اشتباه، بیشترین سرمایه گذاری ها در ابر پروژه "کمربند ـ جاده" را در بخش حمل ونقل می پندارند، در حالی که تاکنون سرمایه گذاری در این بخش از بخش های دیگرکمتر بوده است. پیش بینی می شد که تا سال 2018 بین 15 تا 18 میلیارد دلار درجاده و راه آهن و 10 میلیارد دلار برای "جاده ابریشم دیجیتال"[8] هزینه بشود.

بررسی داده ها و برنامه ریزی پروژه ها نشان می دهند که این گرایش ادامه خواهد یافت و شاید سرمایه گذاری در پروژه های جاده ابریشم دیجیتال به دلیل چالش های فزاینده با ایالات متحده  افزایش بیشتری بیابند.

فشار چین بر شریکان خود، چیزی  که در غرب در باره آن پیوسته خیالبافی می شود، در یک مورد درست است و آن هم در زمینه دگرگونی در راهکارهای تولید انرژی است. رهبرچین "شی جین بینگ" در سخنرانی خود در گردهمایی سازمان ملل متحد در سپتامبر 2021 اعلام کرد که از این پس جمهوری خلق چین نیروگاه های ذغال سنگ در خارج از کشور نخواهد ساخت. در سال های گذشته نیروگاه های بزرگی با سوخت ذغال سنگ در بسیاری از کشورها با اقتصادهای نوپدید و همچنین در کشورهای درحال توسعه در آسیا و آفریقا با پشتیبانی مالی بانک های دولتی چین و بوسیله بنگاه های ساختمانی دولتی چین ساخته شده اند. از این پس چنین پروژه هایی در دیگر کشورها از سوی دولت چین پشتیبانی نخواهند شد ولی در خود چین تا چند سال آینده چندین نیروگاه پیشرفته ذغال سنگی ساخته خواهند شد زیرا این نیروگاه های ذغال سنگی می توانند در زمانی کوتاه ساخته شده و در شبکه برق قرار گیرند، در حالی که  ساخت نیرو گاه های آبی مانند نیروگاه "مکونگ"[9] زمان بر هستند. با این همه برنامه دولت چین آن است که از سال 2030، روند کاهش پخش گاز دی اکسید کربن را آغاز کرده و در مدت سی سال، آن را به صفر برساند.

        پیج فیسبوک راه توده