راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

چین
برنده جنگ
بی کشتار
در خاک ترکمنستان

روزنامه چپ گرای
"یونگه ولت" آلمان
ترجمه رضا نافعی(آینده ما)

 

 

 

آنچه افکار عمومی از آن مطلع می گردد این است که کشمکش اصلی بر سر لوله گاز و حمل گازاز آسیای مرکزی  میان روسیه و غرب جریان دارد. اما بنظر می رسد این چین است که برنده بزرگ شده است.

روز 14 دسامبر "هو جینتائو" رئیس جمهور چین همرا با همتایان ترکمن، ازبک و قزاق خود طی مراسمی در صحرای قره قوم، بگونه ای نمادین، لوله انتقال گاز از آسیای مرکزی به چین را افتتاح کردند. طبق برنامه پیش بینی شده این لوله باید در سال 2012 بطور کامل مورد بهره برداری قرار گیرد و 40 میلیارد متر مکعب گاز به چین برساند.

بگفته هو جینتائو این خط لوله که طول آن به 1800 کیلومتر می رسد و از خاک  سه کشور ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان می گذرد ”یک گام دیگر” در راه همکاری های چین با سه جمهوری  آسیائی است. قربانقلی بردی محمد اف رئیس جمهور ترکمنستان در بیانات خود بمناسبت گشایش این لوله از  ”دورانی نوین در مناسبات کشور های مذکور  سخن گفت که چون ”صفحه ای زرین”  تاریخ این کشورها  ثبت خواهد شد. بگفته بردی محمد اف ترکمنستان متعهد شده است  طی 30 سال آینده ، سالی 40 میلیارد مکعب گاز به چین برساند. این گاز، در چین، از طریق لوله ای بطول 5 هزار کیلومتر به جنوب شرقی چین منتقل خواهد شد . تا از جمله نیاز کلانشهرهائی چون شانگهای و گآنگزهو را تامین کند.

مقدمه این موفقیت جنجالی در عرصه انرژی و ژئوپلیتیک پول هنگفتی بود که چین، با دراختیار داشتن کوهی از ارزهای خارجی، در منطقه پرداخت. چین اعتباری به ارزش 6.8 میلیارد یورو در اختیار قزاقستان گذاشته  و  2.7 میلیارد یورو کمک مالی برای ترکمنستان در نظر گرفت. قرار است به محض آن که عشق آباد امتیاز حوزۀ گاز جلوتان را به چین واگذارد این اعتبار با شرائط بسیار مناسب در اختیار موسسه ذیربط  قرار داده شود. این حوزه که در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد، طبق تخمین  کارشناسان، با ذخیره ای در حد 14 میلیارد متر مکعب،  پنجمین حوزه گاز جهان خواهد بود.

این موفقیت چین در عرصه ژئو پلیتیک ضربه سنگینی به روسیه و غرب وارد آورد. با این ضربه روسیه بالاخره انحصار حمل گاز از این منطقه را، که بازمانده میراث دوران شوروی بود، و از طریق لوله ای که گاز را با عبور از خاک روسیه، در درجه اول، به اروپا می رساند، از دست داد. پروژه ای که اینک گشایش یافته است، رقیب این مسیر قدیمی به ارث رسیده از دوران شوروی گشته که دیگر گاز آسیای مرکزی  را نه بسوی غرب بلکه بسوی شرق می برد.

موفقیت چین، آنهم در چنین سطحی، بدون تغییراستراتژی موسسه دولتی گاسپروم که انحصار معاملات انرژی را در روسیه در اختیار دارد، ممکن نبود. این کنسرن دولتی ، تا بهار سال 2008 ، تلاش می کرد تا مجموع ظرفیت انرژی منطقه را بخرد تا بتواند از انحصار خود بر لوله های حمل نفت و گاز، در مقابل رقیب خود “نابوکو”، که کنسرنی  است متعلق به اروپای غربی، دفاع کند. روسیه با اعتماد به رشد روزافزون بهای نفت و گاز در قرار دادهائی که با کشور های آسیای مرکزی منعقد ساخت، پرداخت بهائی سنگین را  به آنها تضمین کرد. ولی پس از پیدایش بحران و فروریختن بازار های مهم، این معامله  زیان های هنگفتی برای گاس پروم ببار آورد.

مسکو انفجار لوله ای در منطقه  مرزی ترکمنستان – ازبکستان را بهانه کرد و  خرید گازترکمنستان را که طبق قرارداد موظف به  آن بود، تا ماه نوامبر به تاخیر انداخت. گازپروم که قبل از آغاز بحران می خواست خرید گاز را،  از 42 میلیارد متر مکعب به 50 میلیارد ارتقاء دهد، خرید گاز را کاهش داد و طبق آخرین برنامه ریزی های مسکو، میزان خرید گاز بین سال های 2010 تا 2012 فقط 10،5 میلیار مکعب خواهد بود. از سوی دیگر، مسکو حاضر نشد آنطور که در قرار داد پیش بینی شده زیانی را که با نخریدن گاز،  به ترکمنستان وارد می شود  بپردازد. این امر سبب شد که ترکمنستان نزدیک به یک چهارم از تولید ناخالص ملی خود را از دست بدهد. و حالا با به میدان آمدن چین، ممکن است این زیان جبران شده باشد.

احتمال می رود که برای غرب – اتحادیه اروپا و امریکا – هم  بسیاری از نقشه های مربوط به سیاست انرژی  باطل شده باشد.  بنا به تفسیر  روزنامه اقتصادی "بیزنس ویک" در 16 دسامبر، بویژه قرارداد منعقده میان چین و ترکمنستان لطمه سختی برای لوله  نابوکو  خواهد بود که باید گاز دریای خزر را از طریق ترکیه به اروپا انتقال دهد. در حالیکه اروپائی ها برنامه خود را در سال 2002 آغاز کردند، تازه در سال 2007  یک راهبرد مرکزی برای آسیای مرکزی تدوین کردند و بالاخر در سال 2009 که  یک قرارداد اساسی با ترکمنستان منعقد ساختند، ولی پکن ”باسرعت نور” لوله کشی خود را بانجام رسانید و ساختمان آن در سال 2006 به پایان رسید. بیزنس ویک می نویسد ”در پایان این سال حتی یک کنسرن اروپائی هم یک قرار داد گاز با ترکمنستان منعقد نساخت”.

آن گونه که خوان کولjuan cole  ، کارشناس  آسیای مرکزی، که کارشناسی است پیشرو، در تفسیری  تصریح کرد، محاسبات ژئو پلیتیک آمریکا در منطقه باحتمال زیاد دیگر به نتیجه نخواهد رسید. اگر هدف تعهدات آمریکا در افغانستان واقعا  کشیدن لوله ای از ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان  و از آنجا به هندوستان تشنه انرژی بوده باشد، دست کم این نقشه شکست خورده است. در حالیکه آمریکا در ”باطلاق افغانستان” در حال غرق شدن است، چین توانست منابع ارزشمند منطقه را بدست آورد.  کول می نویسد: ”بهر حال چینی ها نشان دادند که بدون جنگ هم می توان به منابع دست یافت “.

 


 

 

            راه توده 249

 

بازگشت