راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

افسانه ما- 10

ميراث خواران 28 مرداد

آنها که در ج.ا

 جانشين کودتاچي ها شدند

سروان غلامعباس فروتن

 

درد کتف ها و مچ ها از همان اول شديد بود. دکمه محل لوله حلقه ها در پائين و پشت شست ها قرارگرفته بود. فيروز احساس مي کرد دارند شست هايش را با ميخ سوراخ مي کنند. درد مچ و شانه ها رو به فزوني گذاشت. نوک انگشتان سهر شده بود و مور مور مي کرد و سرديشان احساس مي شد. نصير با عجله وارد اطاق شد، روبروي فيروز ايستاد، چشمانش را از پشت شيشه عينک به چشمان او دوخت، دقيقه اي به او زل زد و با لحني ابتذال آلود داد زد: نمي گي ها؟ "تف تو روت!" و تفي به صورت او انداخت. آب لزج دهن متعفن نصير از روی گونه راست فيروز کش آمد و او کينه جويانه نصير را نگريست ولي هيچگونه عکس العملي نشان نداد. نصير با عصبانيتي ساختگي از در بيرون رفت و گفت: "حالا مي رم اون يکي شکنجه رو مي آرم!"

سرباز مامور با دستمال مچاله شده ای که از جيب شلوارش درآورد تف نصير را پاک کرد. فيروز داشت بي طاقت مي شد. برای تسکين دردش به قدم زدن پرداخت. ولي سرباز از اين کارمنعش کرد: "قدم نزن!" و فيروز وسط اطاق ايستاد و يکبار از شدت درد کف پايش را به زمين کوبيد. دهنش خشک شده بود و گلويش مي سوخت. صداي ناله از اطاق پهلوئي قطع نمي شد و احتمالا بيش ازسه نفردرآنجا شکنجه مي شدند. صداي شلاق قطع شده بود و يکي را نالان از راهرو مي بردند. فيروزاز سرباز پرسيد. "تو اون اطاق چه خبره؟"

 

و او جواب داد: "همون خبري که اينجا هست!" و با دلسوزي افزود: "خودتو اينقدر زجرنده. اونائي که کله شقي نمي کنن کارشون زود تموم ميشه و اذيتشون نمي کنن. کله شقا رو ميارن تو حموم با شلاق مي زنن و يا دستبند و اونام زيرشنکنجه راضي ميشن که برن جوابشنو بنويسن. پيش ازتو يکي ديگه تحويل من بود زيردستبند بيهوش شد. اينهم که بردن همون بود که شلاق مي خورد."

سرفيروز داشت گيج مي رفت و ديگررغبتي به شنيدن حرفهاي سرباز ازخود نشان نمي داد. دلش داشت زير و رو مي شد، درست مثل آدم هاي مسموم، آدمهائي که حالت تهوع بهشان دست مي دهد. سرباز گفت: "اگه سنگ سه کيلو رو ببندم طاقت نمياري."

فيروز درآستانه بيهوشي بود، شبح گروهبان نوران را جلو خودش ديد که به سرباز دستور مي داد: "اول يه اوردنگي بهش بزن، بعد دستبند رو واکن"

کليد درسوراخ قفل گيرکرد و بيش از يکدقيقه طول کشيد. يک دقيقه اي که برابر يکساعت نمود کرد و مفت زجرمي کشيد. دستبند را باز کردند ولي دستها خشک شده بود و فيروز از شدت درد کتف ها نمي توانست آنها را پائين بيآورد. نوران به او اولتيماتوم داد: "تا بعد ازظهر وقت داري. برو فکراتو بکن نهار که خوردي ميام دنبالت."

عرق پيشاني فيروزداشت خشک مي شد ولي آشوب دلش فرو ننشسته بود و هنوز سرش گيج مي رفت. وقتي وارد سلول شد رضا که با نگراني درحال قدم زدن و سيگارکشيدن بود شادمانه او را بغل گرفت و انگور برايش آورد: "بنشين! رنگت عادي نيست. "و پس از آگاهي از ماوقع با تاثري دردناک که محبتي خاموش و همدردي صادقانه اي آن را همراه مي کرد گفت: "بيشرفا عجب هارشدن!" و پرسيد: " حالا ميخواي چه بکني؟"

- " مقامت!"

رضا ديگرحرفي نزد. فيروزبا ترسي که نتيجه چشيدن مزه دستبند قپاني و شنيدن ضجه شکنجه شدگان بود به انتظارنشست. انتظارمشئومي که روحيه اش را ضعيف مي کرد. شهامتش را مي خورد و دلش را به تلاطم مي انداخت. سکوت مدتي ادامه داشت. سرانجام رضا به حرف آمد: "که گفتي تصميم به مقاومت داري؟"

فعلا که مصمم هستم. چيزي که نمي تونم تحمل کنم زانو زدن به عجزه.

رضا گفت: "بيا يه خورده فکربکنيم، ببينيم منظور از مقاومت چيه؟ اگرمقاومت روي حساب نباشه و براي حفظ سري صورت نگيره چه هدفي مي تونه داشته باشه؟ جزخود آزردن چه نتيجه اي داره؟ اگر از تو مطلب نا مکشوقي بخوان حق اينه که شکنجه بشي و چيزي نگي، بد نيست کمي راجع به مفهوم ضعف صحبت کنيم. به عقيده من اگرما بي مقاومت اسراري را افشاء کنيم و هدف نفع خصوصي و نجات خودمون باشه و با اين کارضرري- کم يا زيادش مطرح نيست- به شخصي يا سازماني وارد سازيم خيانت کرديم و اگر همان اسرار و يا قسمتي از آنها را به علت ترس از شکنجه و يا به علت فشار مامورتحقيق برملا سازيم ازخود ضعف نشون داده ايم و به نسبتي که مقاومت بيشتر باشه ضعف کمتره. قهرمان کسيست که درزيرشکنجه هاي سخت و در شرايط دشوارسري رو فاش نکنه. حالا اگريک چيزمعلوم و افشا شده اي ازت بخوان، چيزي که ديگران گفتن و مدارکي هم دردست بازجوست و ازتو هم جز اون چيزي نخوان ديگه شکنجه ديدن، ناقص العضو شدن، فحش شنيدن چه مجوزي،  چه انگيزه اي و چه مفهومي مي تونه داشته باشه؟ من از تو ميخام که در اين زمينه تعمق کني و روش عاقلانه اي پيش گيري. ولي هرگز نمي گم سري رو فاش کني."

فيروزگفت: " فعلا براي من مجال فکرکردن و بحث کردن نيست بخصوص که دچار پريشوني حواس هم هستم. فکرمن حالا توي اون سلول مرطوب تاريک سياه پرزغاليست که چند سنگ کيلوئي درگوشه اش گذاشتن و مامور آنجا منتظره تا يکي رو ببرن تحويلش بدن و او دست هاشو قفل کنه و سنگي بهش ببنده. ولي چند نکته رو گوشزد مي کنم: اول اينکه درمورد پيش گرفتن روش عاقلانه عقيده شما عينا عقيده بازجوست. دوم اينکه عقيده دارم که اگر مطلبي و – چه آشکار و چه مخفي- گرچه اشخاص ديگري هم اونو گفته  باشن، تائيد بکنم هم مستقيما در قتل فرد يا افرادي شرکت کردم، هم به حزب لطمه زدم و هم شخصيت خودمو درهم شکستم و من نه حاضرم خواربشم و نه ميخوام مرتکب چنين قتل ناجوانمردانه اي بشم، سوم اينکه حالا که وسائلش فراهمه بد نيست قدرت اراده، قدرت روحي و قدرت جسمي خودمو امتحان کنم. ما تا حالا هرچه گفته ايم همه اش حرف و ادعا بوده و به صرف ادعا هم کسي ازسرشت ويژه نمي تونه باشه. شايد تو در گفتارمن رگه اي از سفاهت ببيني و تصور کني که عقلم پارسنگ برميداره ولي من با شکنجه شدن و زجرکشيدن به کسي ضرر نمي زنم. ازخودم مايه مي گذارم و اين کار رو ضروري مي بينم، البته اگر ادعا کنم که تصميم لايتغيره شايد دروغ گفته باشم فعلا مصمم ام. تصميمي دردناک و خطرناک ولي اهميت نداره. ضمنا يک اصلي رو هم اجرا مي کنم: "درموقع تحقيقات سرنيزه اي زيرگلوي شماست اگرسرتان را براي "نه" گفتن بالا ببريد، خطر از شما دورمي شود و اگر براي "بله" گفتن پائين بياوريد سرنيزه به گلوي شما فرومي رود. و من با "نه" گفتن ميخوام گلومو ازسرنيزه دورکنم."

رضاي احساساتي ابروانش را بالا پراند و هردو سکوت کردند و در افکار خود غرق شدند. يکبار دريچه کنار رفت و وقتي رها شد به درماليد و خشي صدا کرد. چرت رضا پاره شد و به حرف آمد: "رفيق! من آرزوي موفقيتتو دارم. "و بلند شد کاسه انگور را که يک خوشه ته آن مانده بود جلو فيروز گرفت: "يه خورده انگوربخور."

- نمي تونم. غذاي ظهرهم سردلم مونده

رضا چند دانه انگورخورد، کاسه را با بي اعتنائي زمين گذاشت و با قيافه اي درهم به فکر فرو رفت و به محض شنيدن صداي قفل از جا پريد و ناراحتيش بيشترشد. دستهاي نصير با انگشتان درازش ازهم بازشد و در طرف درگاه قرارگرفت، سرش به داخل سلول آمد برق عينکش ازجلو چشم فيروزپريد و از زيرشيشه هاي آن چشمان ترسناک و بي حيايش پيدا شد، مکث کوتاهي کرد و گفت: "ديالا! منتظرچي هستي؟ ميخاي من بيام تمبونتو پات کنم؟!"

رضا با عصبانيت گفت: "مگرسرشيرآوردي؟ اين چه طرزحرف زدنه؟"

و او با وقاحت و تهديد جواب داد: "مردکه خيانت کردي کُرکُري هم ميخوني؟ نوبت تو هم ميشه!"

علي اصغر، نوران و نصيرنمي خواستند وقت تلف شود. به اين مسئله که دارند متهمين را زجرکش مي کنن اهميت نمي دادند، بلکه برعکس مي خواستند با فحش، با جنگ اعصاب و با تخريب روحيه آنها را به زانو در آورند، تا بهره کارشان بيشترشود و علي اصغرشب با پرونده هاي تکميل شده بيشتري به فرمانداري نظامي برود.

فيروز ازسلول بيرون آمد. گروهبان نوران که قدري آنطرف ترمنتظربود و پوزخندي برلب داشت با او به راه افتاد. از بند بيرون آمدند، نوران مي خواست ببيند فيروز کدام راه- راه دفتر يا راه زغالداني را انتخاب مي کند. در سر دو راهي قدم ها را سست ترکرد و با احتياط و منتظرانه مي رفت. فيروز بي ترديد ولي با ترسي سنگين به طرف درحياط رفت. نوران با خونسردي همراهش مي رفت و به او "قوت قلب" ميداد:

- برگشتنت با برانکاره."

بازهمان پله ها و سالن و راهرو.... ولي اين بار در ته راهرو را باز کرد. صدا هاي گوناگوني: صداي ناله، صداي ضجه و صداي فحش از اتاق بيرون مي آمد. نوران با حالت بي تفاوتي گفت: "برو تو!"

اتاق به سربينه حمام شباهت داشت. دونفرزير دستبند ايستاده بودند و يکي هم مچاله شده و به پهلو روي زمين افتاده بود و تراب دست داخل حلقه بازوي او افکنده و به زمينش مي کشيد تا از بيهوش بودنش مطمئن شود. گروهبان نوران که ناظم و همه کاره اين اطاق بود، اعمال و رفتار زندانيان و سربازان را زيرنظر داشت.

نصير به فيروز دستبند زد و وزنه اي را با دستمال به آن بست. درد يکباره به فيروزهجوم آورد. ولي چاره اي نداشت يا مي بايست درد بکشد تا پس از دو ساعت مثل رفيقش که درگوشه اطاق افتاده است از حال برود و يا به علامت تسليم از گروهبان نوران خواهش کند دستهايش را باز کند. وجودش بين دو نيروي متناقص که  يکي اراده مي کرد و ديگري مقاومت مي نمود و هر يک به نوبه خود آن را سوي خويش مي کشيد، گيرکرده بود.

ديوارهاي اتاق تا ارتفاع يکمترکاشيکاري بود. منبع آبي، نزديک سقف، با تسمه هاي آهن به ديوار نصب شده بود و علاوه بر در ورودي، در آهني بزرگي عمود بر آن و دو پله بالاتر از کف اطاق قرار داشت که از پشت آن نيزصداي ناله مي آمد. فيروزداشت به زانو درمي آمد: گوشت و پوست و استخوان را با آهن قفل کرده بودند و آنها ياراي مقابله و پنجه در افکندن با آهن را نداشتند. آهن سخت، سفت و خشک و سرد و گوشت و پوست نرم، لطيف، مرطوب و گرم. حلقه دستبند درگوشت فرو رفته بود و پوست دو طرف آن تا ارتفاع کلفتي حلقه بالا آمده بود. ولي لبه صاف و پهن آن مانع بريده شدن پوست مي شد. " انگشتانش سرد و سياه شده بود و مورمورمي کرد. مچ و کتف ها دچار دردي شبيه به استخوان شکستگي و مفصل ها دچارکشيدگي زياد تا حد ازهم گسستن شده بود. فشار دنده ها روي ريه ها و شکم پرآش مانع نفس کشيدن کامل بود. نفر روبروئي شروع به ناليدن کرد. چشمانش قرمز شده بود و حالتي را نشان مي داد که درد در آن منعکس بود. پلکها نيمه باز و نوار آنها متورم شده بود. احساس مي شد که چشمانش دارد سياهي مي رود و دچار گيجي مخصوصي که مقدمه از حال رفتن است شده بود. ديگر کنترل نداشت و چيزي نداشت و چيزي حاليش نبود. ناله را بي اختيار سرمي داد و به هذيان گفتن افتاده بود. پاهايش کم کم سست شد، شانه را به ديوار تکيه داد و آنرا سراند تا به زمين افتاد. برخورد کاسه زانوانش با موزائيک ها صداي "ترق" خشک و مقطعي داد. سرباز مراقبش او را نگه داشته بود تا روي زمين ولو نشود. نوران کنار او رفت. به چشمانش خيره شد، کشيده محکمي به صورتش زد و به سرباز گفت: "دستاشو واکن!" و افزود: "چه سک جون بود!"

تراب با شادي رعشه آوري گفت: " اينا هفتاد جون دارن."

فيروز دلش مي خواست: "هفت جان" نداشت تا زود ترازحال مي رفت و مشمول لطف نوران قرارمي گرفت. تنش خيس شده بود و دانه هاي درشت عرق را برپيشاني احساس مي کرد. چند بار پايش را به زمين کوفت و صداي خشک نيمه تمامي از گلويش بيرون آمد: "وآآخ!"  حرف "خ" توي گلويش گيرکرد و تبديل به صداي "ق" شد. سرش به چرخش افتاد، همه چيزها فراموش شد. ديگر نه حس خود نمائي و قهرمان شدن در او وجود داشت و نه تواني برايش مانده بود. تصميم قاطعش دربرابر هيولاي دو حلقه فولادي دور مچ ها، داشت محو مي شد و در ابري از درد و هذيان فرو مي رفت. در برزخ بين هشياري و بيهوشي که هنوز درد را احساس مي کرد معتقد شد که: سر بلندي را در پاي تير اعدام بهتر از زير شکنجه مي توان حفظ کرد. آرزو مي کرد با يک "تيرخلاص" به زندگي پرعذابش خاتمه مي دادند. و اگرمي توانست بنحوي خود را مي کشت. فيروزخيال کرد که در آن حال نيمه بيهوشي فريادي کشيد: "وآ آي!" و ديگر چيزي نفهميد. وقتي چشمانش را گشود ديد او را روي پله داخل اطاق نشانده اند و نوران و نصير دو طرفش نشسته اند: اولين عکس العمل حرکت دادن دستهايش بود که نتيجه اش احساس دردي شديد در شانه راست شد، که نزديک بود دوباره او را ازحال ببرد. ولي مجالي به خود رسيدن و به خود آمدن نداشت. گروهبان نوران کاغذ و مدادي حاضرکرده بود. دست فيروزکار نمي کرد. نوران خودش نوشت: "متعهد مي شوم که به سوآلات بازجو جواب مساعد بدهم."  و گفت: " امضاء کن!"

فيروزدرمانده و زجر کشيده با دست لرزان و چنگ شده و بي قوتش آن را امضاء کرد. قصدش اين بود که فرصتي براي تجديد قوا بدست آورد تا دوباره از دادن جواب "معقول" امتناع نمايد. درمواجهه با بازجو تصميمش متزلزل شد و يا به عبارتي عوض شد. علت تزلزل و تغييرعقيده خشونت ظاهري بازجو نبود. علي اصغر کمتربه خشونت ظاهري متوسل مي شد. او بيشترازطريق زبانبازي، تطميع و تهديد اعتراف مي گرفت و تا گروهبان نوران، سرباز نصير و سربازتراب زير فرمانش بودند ضروري نمي دانست که خودش وارد ميدان شود. بنيه اين کار را هم نداشت. افيون اثرخودش را روي او گذاشته بود- انگيزه تغييرتصميم فيروز ديدن قسمتي از اعترافات منصور، خاني، روشن و صادق افراد هم حوزه اش بود که علي اصغر با ارائه برگ هاي بازجوئي آنها مقاومت نيمه شکسته او را بکلي درهم شکست. به قول رضا: ديگرهيچ منطقي حکم به انکارنمي کرد.

آنها به چهارسوال علي اصغر: عضويت در سازمان نظامي، تشکيل حوزه و بحث تئوريکي. پرداخت حق عضويت و خواندن نشريات حزبي جواب "مساعد" داده بودند. فشار دستبند قپاني، تف نصير، اهانت هائي که شده بود، مناظري که ديده بود و ضجه هائي که شنيده بود همراه با زمزمه هاي خوشنوا و فريبنده و سازکار علي اصغر: "آخ کمرم شيکشت! حيف از جوونيت! کاري نکن که موهاي شياتو به جاي اينکه روغن بژني و در لاله ژار بگردي تو اين ژندون سفيد کني! دلم واشه مادرت ميشوژه! کاري نکن پيره زن تنها بمونه! خودم کارتو درش مي کنم!" همه دست به هم داد و فيروز به چهارسوال بازجو جواب مساعد داد و رفت گنج سلول سرش را گذاشت و "راحت" خوابيد.

 

شب شده بود و رضا که با اندوهي تلخ انتظار مي کشيد به محض ديدن او بلند شد، بوسيدش و گفت: "از انتظار مردم!"

فيروز به شرمندگي خاصي دچار شده بود. او به رضا گفته بود که با اراده اي قاطع مي رود که شکنجه بشود، حتي بميرد و تسليم نشود. و حالا پس از گذشت پنج ساعت زنده به سلول برگشته است و فقط رنگش پريده و دستانش چنگ و بيحس شده بود. او ابتدا جاي حلقه هاي درپوست رفته را که رنگي بين سياهي و سرخي داشت با پائين کشيدن آستين ها از رضا مخفي مي کرد، ولي زود سردرد دلش بازشد:

"فشاردستبند اينقدر زياد بود که مي خواستم همون دقايق اول تسليم شوم، ولي از آنهائي که زير دستبند تا سرحد بيهوشي مقاومت مي کردند خجالت کشيدم. غير از اراده چيز ديگري در وجودم سرکشيد که برضعفم مسلط بود. "من شجاع و پرمدعا" من "ترسو و کم طاقت رو مسخره مي کرد. انگارآدم هر وقت همدردي داشته باشه درد و بهترتحمل مي کنه. شايد اين موضوع جنبه رواني داشته باشه که هيچکس نمي خواد از ديگران ضعيف تر معرفي بشه و زبوني رو براي خودش يک نوع شکست و کنفتي ميدونه و راضي نميشه از دردي که ديگران هم بدان مبتلا هستند بناله. همين، انگيزها براي قدرت نمائي مي شد. بشرهميشه درهمه جا و همه حال و به همه کس مي خواد برتري خودشو نشون بده و اين حس بقدري نيرو داره که حتي درد کشيدن رو هم وسيله خود نمائي قرارمي ده. از طرفي اجتماع خاصيتي داره که آدم را قويدل ميکنه. شخص منفرد و منزوي را زودترميشه درهم شکست و به زانو درآورد. هرچه تعداد افرادي که درخطر هستن بيشترباشه جرات و مقامت هم به نسبت تصاعدي بالا خواهد رفت. مقاومتي که من از خودم نشون دادم از همه اين واقعيات مايه داشت و رنگ مي گرفت، ضمن اينکه يک چيزرو هم فراموش نکرده بود: در راه هدفي بزرگ و مقدس تحمل نا ملايمان ضروري و شرط اساسي موفقيته. و من که طاقت دو بارشکنجه شدن را نداشتم احساس شرمساري مي کنم و خودم را گناهکارمي دونم."

رضا که احساسات تند و گُر گرفته اي صدايش را لرزان کرده بود با محبتي برادرانه دلداريش داد: "تو چه گناهي داري؟ انکار مطالب آشکار نه دردي رو دوا مي کنه و نه جلو ازهم پاشيدگي ما رو مي گيره. مشتها را به جاي کوبيدن به سندان نگه داريم تا موقع مناسب و به جاي مناسب فرود آوريم. رفيقمان شکوه روز بعد از بازجوئي از توي روشوئي گفت: مثل اينکه تمام جاني ها ارتشو دستچين کردن و آوردن اينجا.... اونهائي که من مي شناسم و توي اين بند هستند بيشترشون مقاومت کردن ولي هيچکس هم موفق نشده انکارکنه. چند نفرهم به دروغ گفتن که شکنجه شدن.... جواب هائي هم که دادي هيچکدومش نمي تونه جرمي باشد و با ماده قانوني تطبيق کنه. کتاب و روزنامه خوندن. بحث تئوريکي کردن و حق عضويت دادن جرم نيست. عضويت درحزب توده هم فقط براي ما نظامي ها مستوجب تنبيه انضباطي يه. چون اولا برابر احکام ديوانعالي کشورحزب توده حزب اشتراکي نيست و ثانيا غيرقانوي بودنش به تصويب مجلس يا هيئت ديوانعالي کشورنرسيده. به عقيده من تو با جواب هائي که داده اي اگر با قانون منطبق شود مرتکب گناهي يا خيانتي نشدي و هيچ سري رو فاش نساختي."

فيروزگفت: "اولا من از ضعف و عجز خودم شرمنده هستم. فکر نمي کردم که با دو دفعه شکنجه شدن تمام جراتم ازبين بره و تسليم بشم. ثانيا اطمينان دارم قانون هم ابزاريست در دست سرمايه داري تا به سود خودش هرکار مي خواهد بکند و اين جواب ها مبناي تشکيل پرونده اي خواهد شد که ما روتا پاي تير اعدام مي بره."

رضا خنديد، ولي خنده اش روح نداشت، نشاط نداشت، خنده اي مصلحتي و براي دلخوشي رفيقش بود. ته دل خودش هم قرص نبود. ولي برابرهمان قانوني که هرکس مي خواهد خودش را قويدل ترنشان دهد رضا هم نمي خواست خود را ترسو و ضعيف نشان دهد. و براي خاتمه بحث گفت: "ريش و قيچي دست آقايونه. لازم نيست ما مرتکب جرمي شده باشيم. خودشون جرمي مي تراشن و کلکمونو مي کنن. چيزي که منو اميدوارکرده هشياري و علاقه ملته، پشتيباني مردم دنياست که تا اندازه دست و پاي آقايونو تو پوست گردو کرده.  مردم، مردم بيست سي سال قبل نيستن که چشم و گوششون بسته باشه، حالا بيدارشدن. حزب به روشن شدنشون خيلي کمک کرده. تقريبا تمام تحصيل کرده ها و کارگران وارد سياستن و اوضاع رو تعقيب مي کنن. نميگذارند يک مو ازسرما کم بشه."

رضا دستخوش تغييرات شگرف روحي بود. گاهي چنان مايوس مي شد که انگارتوفان نوح برپا شده و گاهي با خوشبيني طنزآميز مسائل را تحليل مي کرد و به قضايا مي نگريست.

شب ها و روزها سپري مي شد و اين دو زنداني برنامه يکنواختي را اجرا مي کردند و علي اصغرهم سي چهل متر دورتر، به کمک نوران، نصير، تراب و عافيت برنامه يکنواختي را اجرا مي کردند و روزي پانزده بيست پرونده را تحويل بازپرسي مي داد و درقالب کلمات اختراعي و استعاره آميز وضع روحي و اندازه مقاومت متهم را درجريان بازجوئي مي نوشت.

 

رضا انگشترش را در آورده بود و با آن بازي مي کرد و ضمن قدم زدن گاهي آن را به ديوارمي زد. در همين هنگام تقه اي از سلول سمت راست به ديوارخورد که پاسخ به صداي انگشتربود. سرگرمي تازه اي پيدا شد. تقه ها از دو طرف به ديوار زده مي شد و زندانيان دو سلول از انزوا بيرون آمده بودند و ازطريق ديوار با هم در تماس بودند. تماسشان گنگ، نا مفهوم ولي مشغول کننده بود. رضا "کاشف" اين ارتباط از ديوارکنده نمي شد و حوصله همه را سربرده بود که حادثه اي به دادشان رسيد. تراب درسول را باز کرد و شبح دهشتزاي او جلو درگاهي قرارگرفت: "هوا خوري دارين"

زندانيان با خوشحالي خود را براي بيرون رفتن حاضرکردند. تراب با خنده زهره اش گفت: "تو سلول!"

رضا وا رفت و بي اختيارعکس العمل نشان داد "به آآآ ! عجب هوا خوري نو ظهوري!"

گروهبان عافيت که دسته کليدي در دست داشت سينه را جلو داده بود، قيافه بزرگمنشانه اي به خود گرفته بود، جلو سلول آمد و با غروري بي مزه گفت: " آقايون حواسشون جمع باشه که به بيرون سرنکشن والا دستورميدم درو ببندن."و خودش با تراب و نصيرمراقب بود.

رضا رفت توي درگاهي نشست، بازويش را روي چهارچوب که نيم متر از زمين بالاتربود گذاشت، سيگاري آتش زد و شروع به پک زدن کرد. درسلول  بيش از ربع دايره  نمي چرخيد. و وقتي بازمي شد عمود به ديوارقرارمي گرفت. همينکه تراب پشت کرد رضا سرش را در پناه در، ازسلول بيرون برد و از زيرآن راهرو را نگريست و فوري سرش را داخل کشيد و گفت: " تمام درها رو بازکردن، ابراهيم هم آمده توي درگاهي. "و دوباره به بيرون سر کشيد و آهسته گفت: "ابراهيم!"

ابراهيم از قبل خودش را براي جواب دادن آماده کرده بود: " آها!"

نگهبان داشت نزديک مي شد. رضا دوباره سرش را به شتاب به داخل آورد صداي عافيت ازته راهرو بلند شد و خطاب به زنداني چند سلول بالاتر گفت: "مگه نگفتم سرتو بيرون نيار؟ شماها لياقت ندارين! باهاس تو سلول بپوسين!"

و در را با فشار به چهارچوب کوبيد و صداي خشک قفل بلند شد. رضا از همين شلوغي استفاده کرد:

-  بازپرسي شدي؟

-  آره خود آزموده.

- چي گفتي؟

يه حرفهائي که بچه ده ساله خندش ميگيره.....

و صدا قطع شد. رضا خودش را توي سلول کشاند و مشغول سيگارکشيدن شد. تراب جلو سلول آمد، کمي معطل شد، مضنونانه به داخل نگريست، سرش را جنباند و دوباره دورشد. ده دقيقه بعد درها را بستند. رضا دمق از هوا خوري، پتو را به صورت متکائي درآورد و به آن لم داد. هواي خنک داخل سلول او را وادار به پوشيدن پيراهن کرده بود و چون نامه همسرش را نداده بودند خشمگين بود و خودش را مي خورد. وقتي هم که مهره هاي شطرنج را حرکت مي داد حواسش نبود که چه مي کند. سرانجام بازي را نيمه تمام گذاشت: "تعطيلش کنيم،  حوصله ندارم." و به سيگار کشيدن پرداخت.

رضا وقتي سرحال و شنگول بود، مي رقصيد، آواز مي خواند، داستانسرائي مي کرد، شکلک درمي آورد، معلق مي زد و ورجه وروجه مي کرد. فيروزهم مي بايست شاد و با حوصله باشد تا رضا سربه سرش بگذارد و اگر به علتي با او هماهنگي نمي کرد دلخورمي شد و قهرمي کرد. او بعد از بازي شطرنج مثل برج زهرمار شده بود و لحظه به لحظه خشمش بيشترمي شد. هنوز خبر صدور حکم اعدام سرگرد دکتر وزير که چهار روز قبل مخفيانه به او رسيده بود: "دادگاه بدوي شماره يک نظامي سه ساعت بعد از نيمه شب ديشت در پادگان جمشيديه تشکيل جلسه داد و هشت نفر متهمين زير را محکوم به اعدام نمود...."برايش عادي نشده بود و شادي او را خورده بود. فيروز که فوت و فن هايش براي به حرف آوردن رفيقش کارگرنشد با او قهرکرد. رضا طاقت نياورد و به فکرآشتي افتاد. از جا بلند شد، درحين راه رفتن با نوک پا به رفيقش زد ولي او عکس العملي نشان نداد. دو باره برگشت تلنگري به گوشش زد و چون با بي تفاوتي او روبرو شد. چانه او را گرفت و به طرف بالا کشيد، توي صورتش نگاه کرد و با خنده گفت: "آقا رو! مثل بخت النصر"  و چون ماهي که ازمحاق درآيد داشت اخمش بازميشد و غبارغمي که برچهره اش نشسته بود زدوده مي گشت که در باز شد. سرگرد کاووس رئيس زندان با قد بلند و هيکل درشت و پرگوشت، سرطاس و بي کلاهش چون غول بياباني جلو درگاه سبزشد. دکمه يخه پيراهنش باز بود. گره کراواتش را شل کرده و به اندازه دو بندانگشت پائين آورده بود. صورتش گل انداخته، لبانش مرطوب و قرمز و چشمانش سرخ و خمارآلود مي نمود. سروان خمام افسرنگهبان، استوار فرازي و گروهبان عافيت پشت سرش صف کشيده بودند. نگهبان که چشمش به رئيس افتاده بود آهنگ قدمش را تند کرد و با تلاشي ساختگي  وا نمود مي کرد که دارد دستوارت را اجرا مي کند: دائم  دريچه ها را کنار مي زد و به داخل سلولها مي نگريست. کاووس که تسمه شلوارش را شل کرده و شکم پرچربي را آزاد گذاشته بود با سردي پرسيد: "آقايون کاري ندارن؟ "

رضا گفت: "نامه هاي ما رو يا نميدن يا طوري سانسورمي کنند که چيزي ازش نمي فهميم."

کاووس گفت: "بسيارخوب، دستورمي دم!"

رضا گفت: "براي بيرون بردن اشکال تراشي مي کنن."

- بسيارخوب . دستورمي دم!

- ما مريضيم تا حالا يکدفعه دکترنيومده حالمونو بپرسه.

- بسيارخوب دستورمي دم!

- به ما ها هوا خوري ....

سرگرد بي اعتنا به صحبت او از جلو در گذشت. رضا با خوشباوري بچگانه اي گفت: "اوضاع خوب و تحبيب در کاره."

و خودش را به خال آفتابي که به اندازه يک آجر به ديوار افتاده بود نزديک کرد و صورتش را در آن قرار داد و با لذتي کودکانه از نوازش اشعه روانبخش استفاده مي کرد و مي خواست آن را ببلعد. انگار از سلول و ازاين دنياي خاکي بيرون رفته بود و در کره اي نوراني، رنگارنگ و حيات بخش داشت آزادانه سيرمي کرد. خود را ازقيد و بند هرانديشه اي رها ساخته بود. انگشتانش را در موهاي سينه اش فروبرده بود و با آنها بازي ميکرد. دهنش به تبسمي مطبوع  و طولاني بازمانده بود و چشمانش را بسته بود. سطح خال آفتاب با رگه هاي سياهي که ميله هاي پنجره ايجاد کرده بود دائم کوچکتر و کوچکتر ميشد تا به صورت نواري که فقط مي توانست چشمهاي او را بپوشاند در آمد. رضا سرش را با حرکت آفتاب حرکت ميداد تا ازآخرين پرتو آن استفاده کند و نگذارد ذره اي تلف شود که گروهبان عافيت در را بازکرد و بي مقدمه گفت: " وسائلتونو جمع کنين! "

رضا و فيروز به هم نگريستند. درنگاهشان ولعي بود که نياز به وجود يکديگر را منعکس مي کرد. رضا مي خواست از فرصتي استفاده کند و مداد را از لاي ريشه هاي زيلو بر دارد. ولي عافيت از جلو درگاه کنار نمي رفت. جمع آوري دو پتو و يک ليوان و يک قاشق نايلوني و پوشيدن لباس بيش از پنج دقيقه طول نکشيد. رضا خسته شد و به نفس نفس افتاد.

عافيت به ليستي که دردست داشت نگاه کرد و گفت: " راه بيفتين!"

و به ته راهرو اشاره کرد. رضا با حرکت چشم و ابرو به رفيقش فهماند که مداد را برداشته و توي پاکت سيگار گذاشته است و ازموفقيتش خوشحال بود. گروهبان عافيت به راهرو که عمود بر راهرو قبلي و پنج پله بالاتر از آن بود پيچيد و براي باز کردن سومين درايستاد. چشم عينک داري از سوراخ دريچه چهارم بيرون را نگريست و با علامت دست و چشم پرسيد: " چه خبراست؟"

رضا با لغزاندن لب پائينش روي لب بالا و جلو آوردن آنها فهماند که: "نمي دانم"

وقتي رضا را از رفيقش جدا کردند و داخل سلول جديد بردند، صداي همهمه و هلهله اي بلند شد، ولي بسته شدن در جلوي بقيه صداها را گرفت.

 

 

 

 

فرمات PDF :                                                                                                            بازگشت