روزشمار وقایع از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 – بخش 41

شاه تاب تحمل هیچ نظامی

و غیر نظامی کاردانی را نداشت!

به سال 1326 رسیده ایم. سرکوب خونین دولت خود مختار آذربایجان و کردستان با محاکمه صحرانی و به دار کشیدن رهبران دولت خودمختار کردستان ایران به نقطه پایان خود رسید. شاه، سر مست از این پیروزی، نخست دست به تجدید ساختار فرماندهی ارتش زد. عده ای را درجه داد و فرمانده کرد، برخی را که بازنشسته شده بودند به خدمت فراخواند و در مجموع خود، برداشتن گام های بلند برای تبدیل ارتش به نیروی حامی خود را آغاز کرد. کاری که از بعد از جنگ با عراق، علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی کرد. شاه پس از سرکوب خونین مردم کردستان و آذربایجان و جابجائی ها در فرماندهی ارتش و تبدیل آن به پایگاه قدرت خود، رقابت با احمد قوام نخست وزیر را تا حد مقابله با او آغاز کرد. او دیگر به قوام نیازمند نبود. نخست وزیری که در زمان رضا شاه نیز یک دوره نخست وزیر بود و حالا شاه جوان را پسر بچه ای می دانست که بزرگ شده است. قوام برای شاه تره هم خرد نمی کرد و خود را فاتح سیاسی آذربایجان و کردستان میدانست و این همان نکته ای بود که شاه نمی توانست تحمل کند. کار این رقابت و مقابله حتی به تهدید ترور نیز کشید. محمد مسعود که روزنامه نگاری میانه سال و خوش قد و بالا بود و با اشرف پهلوی نیز در ارتباط بود، در روزنامه "مرد امروز" جایزه برای ترور احمد قوام تعیین کرد. قوام زودتر از او دست به کار شد و ترتیب ترور محمد مسعود را داد و بلافاصله نیز دستور پخش این شایعه را داد که حزب توده ایران مسئول ترور محمد مسعود است! شایعه ای که هنوز هم بعنوان یک اتهام در تاریخ دوران سلطنت محمدرضا شاه تکرار می شود و این درحالی است که در همین روز شمار می خوانید ریشه این ترور کجا بود و چه کسی می توانست پشت آن باشد. سرانجام نظامی هائی که در کابینه قوام بودند و وزارت جنگ و وزارت کشور را دراختیار داشتند به تحریک شاه از کابینه جدا شدند و بدنبال آنها 10 عضو کابینه نیز استعفا دادند. عملا دولت قوام منحل شده بود. او به مجلس رفت بلکه از مجلس رای اعتماد دوباره بگیرد اما مجلس که از تمایل شاه با خبر بود به قوام علیرغم همه منتی که بر سر مجلسی ها بخاطر وقایع آذربایجان و کردستان گذاشت، رای اعتماد نداد و دولت او سقوط کرد و قوام از کشور خارج شد. در مرور وقایع سالهای آینده نیز خواهیم دید که شاه با همین حسادت و رقابت که توام با سوء ظن شدید نه تنها مصدق را تحمل نکرد، نه تنها سپهبد زاهدی عامل کودتای 28 مرداد و نجات دهنده سلطنت شاه را تحمل نکرد، بلکه اسدالله علم را هم تحمل نکرد و او را از نخست وزیری برداشت و به دربار برد و کنار دست خود نشاند تا زیر دست و تحت کنترل مستقیمش باشد. همین خصلت باعث شد که او فردی مانند هویدا که به زعم او هیچ خطری برایش نداشت و اصلا شخصیت قابل رقابت نبود را 13 سال در سمت نخست وزیری حفظ کند و همه امور را خود بدست بگیرد و در ارتش نیز هر ژنرال ارتشی را که دارای شخصیت و توان بود کنار بگذارد و ژنرال های گوش به فرمان را جایگزین آنها کند. سپهبد رزم آراء ترور شد. ارتشبد آریا بازنشسته زود هنگام شد، ارتشبد خاتم شوهر خواهرشاه و فرمانده کاردان نیروی هوائی در سقوط آزاد با "هاک" کشته شد و حتی درباره سقوط هواپیمای بی بنزین مانده برادرش علیرضا نیز شایعات همچنان به قوت خود باقی است. بدین ترتیب است که او خود زیر پای خود را نه تنها در میان مردم، بلکه در دستگاه حاکمه خالی کرد.

در همین سال، مصدق که نماینده مجلس بود دو بار برای نخست وزیری خیز برداشت اما مجلس به او رای نداد و انتخاب نخست وزیر را بصورت غیر علنی در اختیار شاه گذاشت تا او بگوید مجلس چه کسی را برای نخست وزیری در نظر بگیرد. مصدق این دو شکست را پشت سر گذاشت و در نوبت سوم نخست وزیر شد که مربوط به سال 1328 است و به آن نیز خواهیم رسید.

این واقعیات را نه تنها نسل جوان امروز ایران، بلکه آنها که در سالهای اخیر سلطنت طلب شده اند نیز نمیدانند و اگر شنیده باشند نیز چشم خود را بر آن می بندند، اما واقعیت از سینه تاریخ حذف نمی شود! از جمله این واقعیت که جمهوری اسلامی چنان کرد که سیاهی لشگر برای سلطنت طلب ها ساخت!

درهمین سال، سروان خسرو روزبه که در بازداشت و زندانی بود توانست از زندان بگریزد و از آن پس زندگی مخفی را تا چهار سال پس از کودتای 28 مرداد که دستگیر شد اختیار کرد. در دانشنامه ویکی پدیا در باره او نوشته شده:

«خسرو روزبه مشهور با نام‌های مستعار «سعیدی» و «ستخر» (مخفف ستوان توپخانه، خسرو روزبه) اول شهریور ۱۲۹۴ بدنیا آمد و ۲۱ اردیبهشت ۱۳۳۷ تیرباران شد. این سروان کمونیست، ریاضیدان، نویسنده، متخصص نظامی و استاد دانشکده افسری بود که جهت مبارزه با حکومت پهلوی به حزب توده ایران پیوست. وی از اعضای شاخص و حیاتی سازمان نظامی و مخفی این حزب و مسئول شعبه اطلاعات کل آن بود. او را چه بسا بتوان جنجال‌ برانگیزترین و شناخته‌ شده ‌ترین جانسپار جنبش کمونیستی در ایران نامید. روزبه نویسنده چندین کتابچه آموزش شطرنج و جنگ‌افزارهای توپخانه‌ای بود و تالیفات او درباره خمپاره و توپ سالها به عنوان کتاب درسی مدارس نظامی تدریس می‌شد. او به همراه آرداشس اُوانِسیان نخستین فرهنگ واژگان سیاسی در ایران را به رشته تحریر درآورد. خسرو روزبه که یکی از شخصیت‌های شگفتی‌زای تاریخ معاصر ایران به‌ شمار می رود و عملیات او در گریز از دام ماموران، سالها نقل محافل و شهره خاص و عام بود، به سال ۱۳۳۶ دستگیر و یکسال پس از آن به اعدام محکوم و تیرباران شد. »

این البته شرح کامل زندگی، شخصیت سیاسی و نقش او در حزب توده ایران نیست اما بعنوان یک سند روی ویکی پدیا در اینجا نقل شد.

دو واقعۀ مهم نیز در این سال روی داد. نخست پیروزی جنبش استقلال هندوستان و سپس ترور رهبراین جنبش "گاندی" و دوم تشکیل کشور پاکستان.

سال 1326

فروردین ماه

1- بامداد امروز قاضی محمد و صدر قاضی و سیف قاضی بر حسب حکم دادگاه صحرائی اعدام شدند.

2- سپهبد محمد شاه بختی و سرلشگر احمد معینی و سرلشگر ایرج مطبوعی از بازنشستگی خارج و به خدمت دعوت شدند. شاه بختی به ریاست بازرسی ناحیه 2 ارتش کردستان و آذربایجان، معینی به فرماندهی لشگر فارس و مطبوعی به ریاست سر رشته داری ارتش منصوب شدند.

اردیبهشت ماه

1- سروان خسرو روزبه که در زندان دژبانی تهران توقیف بود از زندان فرار کرد.

تیر ماه

1- شهرداری لوله کشی آب تهران را شروع کرد.

2- بازارچه اردبیل دچار حریق شد و قریب یکصد باب مغازه تبدیل به خاکستر گردید.

مرداد ماه

1- محمد مسعود مدیر روزنامه مرد امروز طی مقاله شدید اللحنی برای اعدام احمد قوام نخست وزیر یک میلیون ریال جایزه تعیین کرد و برای تامین اعتبار این قتل سندی در دفتر خانه بامضا رسانید و محل پرداخت پول را تعیین کرد. مسعود بلافاصله پس از انتشار روزنامه مرد امروز متواری شد.

2- پادشاه انگلیس از امپراطوری هندوستان صرفنظر نمود و کشور هندوستان استقلال یافت. در همین روز در منطقه مسلمان نشین هندوستان کشور مستقلی بنام پاکستان تشکیل شد.

شهریور ماه

1- سپهبد احمدی وزیر جنگ در جلسه کابینه با قوام وارد مشاجره تند شده و جلسه را ترک کرد و سپس استعفا داد.

2- سرلشگر اق اولی وزیر کشور از عضویت کابینه کناره گیری کرد.

3- احمد قوام از نخست وزیری استعفا داد.

مهر ماه

1- مجلس شورای ملی با اکثریت 93 رای از 120 نفر عده حاضر، بار دیگر به دولت قوام رای اعتماد داد.

آبانماه

1- دادستان تهران برای رضا روستا صدر شورای متحده مرکزی اتحادیه کارگران ادعا نامه تنظیم نمود و برای او تقاضای اعدام کرد.

2- ساتچیکف سفیرکبیر شوروی در ایران به نمایندگی از طرف دولت خود شرح تند و زننده ای به نخست وزیر نوشت و درباره رد قرارداد نفت در مجلس شدیدا اعتراض نمود و آنرا عهد شکنی تلقی کرد و نسبت به ادامه قرارداد نفت با انگلیس ها مخالفت نمود و آنرا نقض پیمان مودت دانست.

آذر ماه

1- پس از بیرون آمدن سرلشگرکوپال ده نفر از وزیران کابینه از سمت خود استعفا دادند. تنها سید جلال تهرانی در کابینه باقی ماند. قوام شدیدا به نحوه استعفای وزیران اعتراض کرد.

2- احمد قوام نخست وزیر به اتفاق سید جلال الدین تهرانی وزیر مشاور در جلسه امروز مجلس شورای ملی حضور یافت و طی نطق مفصلی از وضع سابق ولاحق کشور و خدمات خود در رفع قائله آذربایجان و کردستان بیان نمود و تقاضای رای اعتماد کرد. از 112 نفر عده حاضر 46 ورقه سفید و 38 ورقه کبود شماره شد. بدینطریق دولت احمد قوام سقوط کرد. قوام در همین جلسه در نطق خود گفت دخالت قوه مقننه در قوه مجریه مشروطیت را به تراژدی دردناک میرساند.

3- در جلسه خصوصی امروز مجلس شورای ملی اکثریت نمایندگان به نخست وزیری رضا حکمت (سردار فاخر) ابراز تمایل نمودند. سردار 72 رای و دکتر مصدق 31 رای داشتند.

4- رضا حکمت فرمان نخست وزیری دریافت کرد.

5- در جلسه خصوصی مجلس برای نخست وزیر آینده اخذ رای به عمل آمد از 113 نفر عده حاضر 54 رای بنام ابراهیم حکیمی و 53 رای بنام دکتر مصدق در صندوق ریخته شد شاه فرمان نخست وزیری حکیمی را صادر کرد.

دیماه

1- احمد قوام ایران را به سوی اروپا ترک کرد.

بهمن ماه

1- گاندی پیشوای معروف هندوستان به قتل رسید.

2- سفارت شوروی طی نامه ای متذکر شد با قراردادهائی که دولت ایران با امریکا در مورد تاسیسات نظامی منعقد نموده است ایران به یک پایگاه سوق الجیشی دولت امریکا مبدل شده است و طبعا ایجاد خطر در مرزهای شوروی می کند و لازم است در برطرف کردن این وضع غیر عادی تدابیر لازم اتخاذ شود.

3- دولت ایران به دولت شوروی پاسخ داد و از انعقاد قرارداد جنگی با امریکا تحاشی نمود و افزود شوروی در گذشته از فرقه دموکرات حمایت کرد، پیشه وری و ملامصطفی بارزانی و همراهان را پذیرفت.

4- محمد مسعود مدیر روزنامه مرد امروز در مقابل چاپخانه مظاهری واقع در خیابان اکباتان بضرب چند گلوله به قتل رسید.

لینک های شماره های گذشته:

1- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/624/ruzshom

2 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/625/ruzshmar.htm

3 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/novamr/626/ruzshomar.html

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/627/tarikh.html

5 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/628/ruzshomar.htm

6 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/desamr/629/tarikh.html

7 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/tarikh.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvi2018/631/tarikh.html

9 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/janvie/632/tarikh.html

10 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2018/janvie/633/tarikh.html