راه توده                                                                                                                                                          بازگشت

 

 

 

ریشه های تاریخی

استقلال طلبی کردها

علی گلاویژ

پایان بازانتشار کتاب تحقیق علی گلاویژ درباره مناسبات ارضی در کردستان

 و ریشه های استقلال طلبی کردها در یکصد سال اخیر و حتی پیش از آن.

 

 

نتایج کتاب

 

پژوهشی که در این نوشته انجام گرفت امکان آن را می دهد که برخی ملاحظات اصولی در مورد جنبش رهایی بخش خلق کرُد ایران بیان شود. این موضوع نیازمند پژوهش ویژه و مبسوطی است و باید در فرصت دیگری به صورت جداگانه به رشته تحریر درآید. ولی آن چه در اینجا می توان گفت فعلا جز دوره بندی جنبش رهایی بخش خلق کرد نمی توان چیز دیگری باشد. کاری که بررسی مناسبات ارضی و به مثابه زیربنای زندیگ سیاسی – اجتماعی کردستان اجرای آن را در خطوط کلی خود ممکن می سازد.

فاکت ها نشان می دهد که تاریخ جنبش رهایی بخش خلق کردستان ایران به معنای علمی کلمه از صد سال تجاوز نمی کند. تا روزی که در همه مناطق کردستان فیگور آرکائیک مالک – حاکم و "خودمختاری های" پاتریارکال – فئودال وجود داشت، نه ستم ملی و نه جنبش رهایی بخش به معنای امروزین نمی توانست وجود داشته باشد. بر پایه مناسبات مشروحه در این نوشته و در چهره همین فیگور آرکائیک مالک – حاکم در کردستان ایران همواره ده ها حکومت مقتدر محلی از قبیل والی نشین های اردلان و پشتکوه، خان نشین های سقز و بانه و روانسر و سنجابی و کلهر، سلطان نشین اورامان، امیر نشین های مکری، جلالی، شکاک و دیگران وجود داشته اند. هر اندازه که مالکیت خصوصی بر روی زمین تکامل یافت، فیگور ذوجانبتین مالک – حاکم تجزیه و متلاشی می شد و حاکمیت با محتوای بورژوایی در دست حکومت مرکزی ایران متمرکز می گشت، به همان اندازه نیز حکومت های محلی از هم می پاشیدند و خلق زحمتکش کرد علاوه بر ستم اجتماعی (که با رشد سریع مناسبات کالایی – پولی هر بار سنگین تر می شد)، زیر ستم دیگری نیز قرار می گرفت که ستم ملی نام دارد. هر قدر سیاست ستم ملی بیشتر شکل می گرفت و رشته های زندگی سیاسی و اقتصادی و فرهنگی را بیشتر در بر می گرفت و بدین ترتیب به سیاست رسمی دولت مبدل می شد، مقاومت خلق کرد نیز علیه آن الزاما شکل می گرفت و اوج می یافت که جنبش رهایی بخش خلق کرد نام دارد.

جنبش رهایی بخش خلق کردستان ایران به مثابه جزیی از جنبش سرتاسری ملی و انقلابی ضد امپریالیستی خلق های ایران و در داخل این جنبش سرتاسری رشد نموده است و از لحاظ دوره بندی با این جنبش همگانی مطابقت کامل دارد. ولی در عین حال جنبش رهایی بخش خلق کردستان ایران که دوش به دوش نهضت های ضد فئودالی، ضد استبدادی و ضد استعماری ایران از ربع چهارم قرن 19 آغاز گردیده، با ویژگی های محلی، تاکنون حداقل از سه مرحله اصولی زیر گذشته است:

الف- ربع چهارم قرن 19 را می توان دوران جنینی این جنبش نامید که هنوز در غلافی از مناسبات پاتریارکال – فئودال پیچیده شده بود. در این دوره برخی صاحب زمینان بزرگ کردستان که حاکمیت سنتی محلی را از دست داده و زیر فشار طاقت فرسای حکومت های اعزامی از تهران (از قبیل اقبال الدوله، شاهزارده کشیک چی باشی، فرهاد میرزای معتمدالدوله و غیره) قرار گرفته بودند، دهها هزار دهقان گرسنه و غارت شده را که در نتیجه فشار بهره های اربابی و مالیات های دولتی، به جان آمده بودند، پشت سر خود راه انداخته و پرچم "استقلال کردستان" را برافراشتند. قیام شیخ عبیدالله شمزینان (1260 – 1259)، (1881 – 1880) علیه ناصرالدین شاه قاجار پس از قیام سلطان های اورامان علیه فرهاد میرزا و دیگر قیام های محلی، نقطه اوج جنبش رهایی بخش خلق کرد در مرحله اول بود.

 

ب- از آغاز قرن 20 نخستین نطفه های بورژوازی کردستان که از سال ها پیش در حال تکوین بود، با سرعت بیشتری رشد می نمود و به تدریج در زندگی سیاسی کردستان وارد می شد. از این به بعد و به ویژه پس از جنگ اول جهانی با گرائیدن عشایر به سوی ضعف سیاسی و افول اجتماعی، بورژوازی شهری کردستان که بختک سلطه عشایر را بر سینه خود سبک تر حس می نمود، کوشید تا خودی به نمایاند و رهبری جنبش رهایی بخش خلق کرد را از انحصار خان ها و فئودال ها به در آورد. ولی موفق نشد. این بورژوازی هم چنین نتوانست ناسیونالیسم بورژوایی را به ایدئولوژی حاکم بر این جنبش مبدل سازد.

در سال های 30 – 20 قرن 20 حاکمیت محلی فئودال های عشیره ای به پایان رسید و سلطه سیاسی – جنگی عشایر بر شهرها اساسا نابود گشت. در حالی که روستای عشیره ای از لحاظ سیاسی – جنگی رو به ضعف می رفت، شهر بورژوایی شخصیت جدید می یافت و قوت می گرفت در همین سال ها در شهرهای کردستان یک قشر پیشه ور کسبه و کارمند زحمتکش شکل می گرفت و روشنفکران دمکرات انقلابی برخاسته از این اقشار به وجود آمدند که می کوشیدند در راس مبارزه خلق کرد قرار به گیرند. شهر بورژوایی با عناصر دمکراتیک و انقلابی خود در میان دریای منگ و مبهوت روستای عشیره ای در حال افول، قد علم می کرد.

این تحول تاریخی – سیاسی در جامعه کردستان، به دوران پس از انقلاب کبیر سوسیالیستی  اکتبر و آغاز دوران نو در تاریخ بشریت مربوط بود و با جریان بحران عمومی سرمایه داری در جهان ارتباط داشت.  به دورانی مربوط بود که ایران در چهره قیام های گیلان و آذربایجان و خراسان سال های طوفانی جدیدی را از سر گذرانده بود و طبقه کارگر ایران حزب طراز نوین خود – حزب کمونیست ایران – را ایجاد و با ایدئولوژی و سیاست خود در صفوف مقدم جنبش انقلابی سرتاسر ایران قرار گرفته بود.

ج- مرحله دوم با سقوط دیکتاتوری رضاخان (1320) پایان یافت و از این به بعد دوره سوم آغاز گردید. ویژگی دوره سوم عبارت بود از تشکل نیروهای دمکراتیک و انقلابی کردستان و قرار گرفتن آنها در راس جنبش رهایی بخش خلق کرد، در آمدن رهبری این جنبش از زیر هژمونی انحصاری فئودال های عشیره ای و دیگر محافل ناپیکیر و سازشکار، رسوخ اندیشه سوسیالیسم علمی و انترناسیونالیسم پرولتری در جنبش رهایی بخش خلق کرد، بیرون آمدن جنبش از غلاف محدود ملی و آمیختن آن با جنبش انقلابی سرتاسری ایران که جنبش تاریخی 2 بهمن 1324 شاخص برجسته این تحول تاریخی بود.

 

این بود مطالبی که فعلا می توان گفت.

 

نویسنده این سطور به هیچ وجه مدعی نیست که نوشته ها، نظرها، حکم ها و تعبیراتش عاری از نقص و حتی اشتباه است. او کوشیده است گام اول را در این راه ناشناخته بردارد و در چنین حالاتی امکان نقص و اشتباه بیشتر است. کسانی که با نظرات و انتقادات و پیشنهادهای خود در رفع این نواقص و اشتباهات محتمل یاری نمایند، موجب امتنان صمیمانه نویسنده خواهند شد.

 

برای مطالعه بخش های پیشین به لینک های زیر مراجعه کنید:


1-     
http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/551/khodmokhtari

2-   http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/552/galavish.htm

3-   http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/552/galavish.htm

4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/554/galavijh.html

5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/555/galavigh.htm

6 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/556/glavigh.html

7 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/557/galavigh.html

8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/558/galavigh.html

http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/559/galavigh.html

10 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/560/galavij.html

11 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/561/galavijh.html

12- www.rahetudeh.com/rahetude/indexfolder/2016/jolay/index562

13  http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/563/galavigh.html

14- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/agust/564/galavigh.htm

15 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/agust/565/galavigj.html

16- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/agust/566/galavijh.html

17- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/567/galavijh.ht

18- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/568/galavgj.htm

19- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/569/galav

20- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/570/galavi

21 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/571/galavijh

22 - http://rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/572/galavijh.ht

23 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/573/galavijh.html

24- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/574/galavij.html

25- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/novamr/575/galavijh.htm

26- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/novamr/576/galavigh.ht

27 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/novamr/577/galavijh.htm

28 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/galavijh.htm

29 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/579/galavijh.htm

30- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/580/galavigj.htm

31- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/581/galavijh.htm

32 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/582/galavijh.htm

33 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/583/galavijh.htm

34- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/584/glavijh.html

35- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/585/galavijh

36 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/586/glavijh.htm

37 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/587/glavijh.htm

38 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/588/galavijh.html

39 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/589/galavigh.htm

40 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/590/galavijh.html

41 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/merts/591/galavijh.htm

42- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/merts/591/galavijh.html

43- https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/593/galavijh.html

44 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/594/galawijh.html

45 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/595/galavigh.htm

46 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/596/glavijh.html

47 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/597/galavijh.html

48 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/598/glavijh.html

49 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/599/galavijh.html

50 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/600/galavijh.html

51- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/jon/601/galavijh.html

52 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/jon/602/galavijh.html

53 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/jon/603/galavijh.html

54 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/604/galavijh.html

55 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/606/galavijh.html

56 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/607/galavijh.html

57 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/608/galavijh.html

58 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/609/galavijh.html

59- https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/609/galavijh.html

60 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/610/galavijh.html

61- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/611/galavijh.html

 

 

 

 

 

 

 

 تلگرام راه توده :

https://telegram.me/rahetudeh

 

        پیج فیسبوک راه توده

 

 

 

                       شماره 612  راه توده -  2 شهریور ماه  1396

 

                                اشتراک گذاری:

بازگشت