ریشه های تاریخی
استقلال طلبی کردها
علی گلاویژ
پایان بازانتشار کتاب تحقیق علی گلاویژ درباره مناسبات ارضی در کردستان
و
ریشه های استقلال طلبی کردها در یکصد سال اخیر و حتی پیش از آن.
|
نتایج کتاب
پژوهشی که در این نوشته انجام گرفت امکان آن را می دهد که برخی ملاحظات اصولی در مورد جنبش رهایی بخش خلق کرُد ایران بیان شود. این موضوع نیازمند پژوهش ویژه و مبسوطی است و باید در فرصت دیگری به صورت جداگانه به رشته تحریر درآید. ولی آن چه در اینجا می توان گفت فعلا جز دوره بندی جنبش رهایی بخش خلق کرد نمی توان چیز دیگری باشد. کاری که بررسی مناسبات ارضی و به مثابه زیربنای زندیگ سیاسی – اجتماعی کردستان اجرای آن را در خطوط کلی خود ممکن می سازد. فاکت ها نشان می دهد که تاریخ جنبش رهایی بخش خلق کردستان ایران به معنای علمی کلمه از صد سال تجاوز نمی کند. تا روزی که در همه مناطق کردستان فیگور آرکائیک مالک – حاکم و "خودمختاری های" پاتریارکال – فئودال وجود داشت، نه ستم ملی و نه جنبش رهایی بخش به معنای امروزین نمی توانست وجود داشته باشد. بر پایه مناسبات مشروحه در این نوشته و در چهره همین فیگور آرکائیک مالک – حاکم در کردستان ایران همواره ده ها حکومت مقتدر محلی از قبیل والی نشین های اردلان و پشتکوه، خان نشین های سقز و بانه و روانسر و سنجابی و کلهر، سلطان نشین اورامان، امیر نشین های مکری، جلالی، شکاک و دیگران وجود داشته اند. هر اندازه که مالکیت خصوصی بر روی زمین تکامل یافت، فیگور ذوجانبتین مالک – حاکم تجزیه و متلاشی می شد و حاکمیت با محتوای بورژوایی در دست حکومت مرکزی ایران متمرکز می گشت، به همان اندازه نیز حکومت های محلی از هم می پاشیدند و خلق زحمتکش کرد علاوه بر ستم اجتماعی (که با رشد سریع مناسبات کالایی – پولی هر بار سنگین تر می شد)، زیر ستم دیگری نیز قرار می گرفت که ستم ملی نام دارد. هر قدر سیاست ستم ملی بیشتر شکل می گرفت و رشته های زندگی سیاسی و اقتصادی و فرهنگی را بیشتر در بر می گرفت و بدین ترتیب به سیاست رسمی دولت مبدل می شد، مقاومت خلق کرد نیز علیه آن الزاما شکل می گرفت و اوج می یافت که جنبش رهایی بخش خلق کرد نام دارد. جنبش رهایی بخش خلق کردستان ایران به مثابه جزیی از جنبش سرتاسری ملی و انقلابی ضد امپریالیستی خلق های ایران و در داخل این جنبش سرتاسری رشد نموده است و از لحاظ دوره بندی با این جنبش همگانی مطابقت کامل دارد. ولی در عین حال جنبش رهایی بخش خلق کردستان ایران که دوش به دوش نهضت های ضد فئودالی، ضد استبدادی و ضد استعماری ایران از ربع چهارم قرن 19 آغاز گردیده، با ویژگی های محلی، تاکنون حداقل از سه مرحله اصولی زیر گذشته است: الف- ربع چهارم قرن 19 را می توان دوران جنینی این جنبش نامید که هنوز در غلافی از مناسبات پاتریارکال – فئودال پیچیده شده بود. در این دوره برخی صاحب زمینان بزرگ کردستان که حاکمیت سنتی محلی را از دست داده و زیر فشار طاقت فرسای حکومت های اعزامی از تهران (از قبیل اقبال الدوله، شاهزارده کشیک چی باشی، فرهاد میرزای معتمدالدوله و غیره) قرار گرفته بودند، دهها هزار دهقان گرسنه و غارت شده را که در نتیجه فشار بهره های اربابی و مالیات های دولتی، به جان آمده بودند، پشت سر خود راه انداخته و پرچم "استقلال کردستان" را برافراشتند. قیام شیخ عبیدالله شمزینان (1260 – 1259)، (1881 – 1880) علیه ناصرالدین شاه قاجار پس از قیام سلطان های اورامان علیه فرهاد میرزا و دیگر قیام های محلی، نقطه اوج جنبش رهایی بخش خلق کرد در مرحله اول بود.
ب- از آغاز قرن 20 نخستین نطفه های بورژوازی کردستان که از سال ها پیش در حال تکوین بود، با سرعت بیشتری رشد می نمود و به تدریج در زندگی سیاسی کردستان وارد می شد. از این به بعد و به ویژه پس از جنگ اول جهانی با گرائیدن عشایر به سوی ضعف سیاسی و افول اجتماعی، بورژوازی شهری کردستان که بختک سلطه عشایر را بر سینه خود سبک تر حس می نمود، کوشید تا خودی به نمایاند و رهبری جنبش رهایی بخش خلق کرد را از انحصار خان ها و فئودال ها به در آورد. ولی موفق نشد. این بورژوازی هم چنین نتوانست ناسیونالیسم بورژوایی را به ایدئولوژی حاکم بر این جنبش مبدل سازد. در سال های 30 – 20 قرن 20 حاکمیت محلی فئودال های عشیره ای به پایان رسید و سلطه سیاسی – جنگی عشایر بر شهرها اساسا نابود گشت. در حالی که روستای عشیره ای از لحاظ سیاسی – جنگی رو به ضعف می رفت، شهر بورژوایی شخصیت جدید می یافت و قوت می گرفت در همین سال ها در شهرهای کردستان یک قشر پیشه ور کسبه و کارمند زحمتکش شکل می گرفت و روشنفکران دمکرات انقلابی برخاسته از این اقشار به وجود آمدند که می کوشیدند در راس مبارزه خلق کرد قرار به گیرند. شهر بورژوایی با عناصر دمکراتیک و انقلابی خود در میان دریای منگ و مبهوت روستای عشیره ای در حال افول، قد علم می کرد. این تحول تاریخی – سیاسی در جامعه کردستان، به دوران پس از انقلاب کبیر سوسیالیستی اکتبر و آغاز دوران نو در تاریخ بشریت مربوط بود و با جریان بحران عمومی سرمایه داری در جهان ارتباط داشت. به دورانی مربوط بود که ایران در چهره قیام های گیلان و آذربایجان و خراسان سال های طوفانی جدیدی را از سر گذرانده بود و طبقه کارگر ایران حزب طراز نوین خود – حزب کمونیست ایران – را ایجاد و با ایدئولوژی و سیاست خود در صفوف مقدم جنبش انقلابی سرتاسر ایران قرار گرفته بود. ج- مرحله دوم با سقوط دیکتاتوری رضاخان (1320) پایان یافت و از این به بعد دوره سوم آغاز گردید. ویژگی دوره سوم عبارت بود از تشکل نیروهای دمکراتیک و انقلابی کردستان و قرار گرفتن آنها در راس جنبش رهایی بخش خلق کرد، در آمدن رهبری این جنبش از زیر هژمونی انحصاری فئودال های عشیره ای و دیگر محافل ناپیکیر و سازشکار، رسوخ اندیشه سوسیالیسم علمی و انترناسیونالیسم پرولتری در جنبش رهایی بخش خلق کرد، بیرون آمدن جنبش از غلاف محدود ملی و آمیختن آن با جنبش انقلابی سرتاسری ایران که جنبش تاریخی 2 بهمن 1324 شاخص برجسته این تحول تاریخی بود.
این بود مطالبی که فعلا می توان گفت.
نویسنده این سطور به هیچ وجه مدعی نیست که نوشته ها، نظرها، حکم ها و تعبیراتش عاری از نقص و حتی اشتباه است. او کوشیده است گام اول را در این راه ناشناخته بردارد و در چنین حالاتی امکان نقص و اشتباه بیشتر است. کسانی که با نظرات و انتقادات و پیشنهادهای خود در رفع این نواقص و اشتباهات محتمل یاری نمایند، موجب امتنان صمیمانه نویسنده خواهند شد.
برای مطالعه بخش های پیشین به لینک های زیر مراجعه کنید:
2- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/552/galavish.htm 3- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/may/552/galavish.htm 4 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/554/galavijh.html 5 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/555/galavigh.htm 6 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/556/glavigh.html 7 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/557/galavigh.html 8 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jon/558/galavigh.html 9 http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/559/galavigh.html 10 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/560/galavij.html 11 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/561/galavijh.html 12- www.rahetudeh.com/rahetude/indexfolder/2016/jolay/index562 13 http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/jolay/563/galavigh.html 14- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/agust/564/galavigh.htm 15 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/agust/565/galavigj.html 16- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/agust/566/galavijh.html 17- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/567/galavijh.ht 18- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/568/galavgj.htm 19- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/569/galav 20- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/septamr/570/galavi 21 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/571/galavijh 22 - http://rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/572/galavijh.ht 23 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/573/galavijh.html 24- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/oktobr/574/galavij.html 25- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/novamr/575/galavijh.htm 26- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/novamr/576/galavigh.ht 27 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/novamr/577/galavijh.htm 28 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/galavijh.htm 29 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/579/galavijh.htm 30- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/580/galavigj.htm 31- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2016/desamr/581/galavijh.htm 32 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/582/galavijh.htm 33 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/583/galavijh.htm 34- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/584/glavijh.html 35- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/585/galavijh 36 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/janvye/586/glavijh.htm 37 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/587/glavijh.htm 38 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/588/galavijh.html 39 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/589/galavigh.htm 40 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/febriye/590/galavijh.html 41 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/merts/591/galavijh.htm 42- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/merts/591/galavijh.html 43- https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/593/galavijh.html 44 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/594/galawijh.html 45 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/595/galavigh.htm 46 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/april/596/glavijh.html 47 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/597/galavijh.html 48 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/598/glavijh.html 49 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/599/galavijh.html 50 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/may/600/galavijh.html 51- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/jon/601/galavijh.html 52 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/jon/602/galavijh.html 53 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/jon/603/galavijh.html 54 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/604/galavijh.html 55 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/606/galavijh.html 56 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/607/galavijh.html 57 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/joan/608/galavijh.html 58 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/609/galavijh.html 59- https://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/609/galavijh.html 60 - http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/610/galavijh.html 61- http://www.rahetudeh.com/rahetude/2017/agust/611/galavijh.html
تلگرام راه توده :
https://telegram.me/rahetudeh
|
شماره 612 راه توده - 2 شهریور ماه 1396